پیاده سازی روشی مؤثر در ترویج امر به معروف و نهی از منکر

باسمه تعالی

((پیاده سازی روشی مؤثر در ترویج امر به معروف و نهی از منکر))

به نظر نگارنده بیش از نود درصد از منکرات علنی و رایج در کشور نتیجه ی بی تفاوتی عمومی و برنامه نداشتن دولت در برخورد با آن ها است. یعنی مثلاً بی حجابی یا بدحجابی اکثر زنان و دختران تقلیدی و متأثر از فضای بی بندوباری در جامعه است.

دوای این درد و پادزهر این فضای مسموم، خنثی سازی اثرات منکرات علنی با اقدامات علنی و محسوس در فضای عمومی به طور مداوم تا حصول نتیجه مطلوب است.

مؤثرترین شکل مبارزه با منکرات علنی و رایج، تردد ناهیان از منکر با بلنگوهای سیار در اماکن عمومی است. زیرا افکار و فرهنگ عمومی قوی ترین نیرو در ترغیب به کاری یا بازداشتن از کاری برای افراد است.

این مقاله پاسخی است به مسایل زیر و تبیین شیوه ی فوق:

۱-    وقتی گناه و اباحی گری در جامعه آشکار و علنی می شود برخورد خصوصی با عاملان آن چندان فایده ای ندارد و باید فعالیتی آشکار و علنی در برابر آن انجام شود تا آثار مخرب آن را خنثی کند. اگر با این ایده موافق هستید چه راهکار مؤثری به نظرتان می رسد و اگر مخالفید به چه دلیل و چاره چیست؟

۲-    اغلب متدینین و حتی روحانیان ارجمند و مأموران نظام از کنار منکرات علنی و مسلم با بیتفاوتی عبور می کنند و با وجود نارضایتی قلبی از این وضعیت، با توجیهاتی وظیفه شرعی و قانونی خود را ترک می کنند. برای رفع این بی تفاوتی فراگیر چه می توان کرد؟

 

تذکر لازم:

لطفاً اگر فرصت مطالعه و بررسی مقاله و طرح پیشنهادی را ندارید و یا با کلیات آن موافق نیستید، لا اقل به دو مسأله بالا پاسخ دهید. پیشاپیش از همه بزرگوارانی که برای تکمیل و اجرایی شدن آن زحمت می کشند تشکر می کنیم و فلاح و رستگاری ایشان را از خداوند منان خواستاریم.

 

مقدمه

خداوند متعال خطاب به مؤمنین می فرماید:

کُنتُمْ خَیْرَ أُمَّهٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِالله‏ … (آل عمران ۱۱۰) (بهترین امت برای مردم هستید که پدید آمده است، مادامی که امر به معروف و نهی از منکر می کنید و به خدا ایمان می آورید).

و نیز می فرماید: “وَ لْتَکُن مِّنکُمْ أُمَّهٌ یَدْعُونَ إِلَى الْخَیْرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنکَرِ وَ أُوْلَـئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ” (آل عمران ۱۰۴).

(و باید از شما گروهی متشکل باشند که پیوسته به خیر فرا می خوانند و به معروف امر می کنند و از منکر باز می دارند و آنان همان رستگارانند).

همچنین از حکمت های لقمان نقل می فرماید که گفت: «یَا بُنَیَّ أَقِمِ الصَّلَاهَ وَ أْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَ انْهَ عَنِ الْمُنکَرِ وَ اصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَکَ إِنَّ ذَلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ» (لقمان ۱۷).

(ای فرزندم نماز را به پادار و امر به معروف کن و از منکر بازدار و بر آنچه به تو می رسد صبر کن که آن از امور بزرگ است).

رسول خدا (ص) فرمودند: «اذا امّتی تواکلت الأمر بالمعروف و النهی عن المنکر فلیأذنوا بوِقاعٍ من‎الله تعالی»، «وقتی امت من امر به معروف و نهی از منکر را به یکدیگر واگذاشتند، پس آماده واقعه ای از جانب خدا باشند.»

همچنین از آن حضرت نقل شده است که اگر معصیت مخفیانه انجام گیرد، فقط به عاملش ضرر می‎زند ولی اگر آشکارا صورت بگیرد و کسی هم برای دفع و تغییر آن برنخیزد، ضررش متوجه کل جامعه می‎گردد.

شکی نیست که امروز جبهه ی کفر و استکبار با حربه ی فساد و فحشا، و نا امنی اخلاقی و ترویج فرهنگ غربی در حال جنگ با مسلمانان و نظام اسلامی است و مبارزه با آن وظیفه شرعی و قانونی همه است.

ما به عنوان مسلمانانی که بر صبر و استقامت در راه اسلام و مبانی فکری و اعتقادی و عمل به احکام آن تأکید دارند و حاضر نیستند زیر بار خواسته های استکبار بروند، همواره مورد شدیدترین تهاجمات دشمنان مستکبر و حامیان و ایادی آنان قرار داریم. امروز پس از گذشت بیش از سی سال از پیروزی انقلاب اسلامی هنوز در حال جنگی شدید با جبهه ی کفر و استکبار هستیم؛ اما به ظاهر نه جنگی نظامی بلکه جنگ نرم. فعالیت های ضد ارزشی و ضد فرهنگی دشمنان به شکل های مختلف از یک طرف و فریب عده ای و همنوایی و همرنگی عده ای دیگر با فعالیت های دشمنان از سوی دیگر فضای نامطلوبی از نظر مذهبی ایجاد می کند.

اگر به وظیفه ی اسلامی خود عمل نکنیم، این عکس العمل درونی نیز بعد از مدتی فراموش می شود و در مقابل انواع منکرات و بی حیایی، رفته رفته بی تفاوت می شویم و غیرت دینی و حمیت اسلامی و اعتقادی خود را از دست می دهیم.

همه ما دوست داریم جامعه ای امن و پویا و پیشرو در مسیر رشد مادی و معنوی داشته باشیم. جامعه ای که در آن هنجار شکنان احساس نا امنی کنند و آزادی عمل برای ارتکاب منکرات نداشته باشند. چنین جامعه ای فقط در سایه امر به معروف و نهی از منکر عمومی به وجود خواهد آمد. در روایت است که اگر این فریضه در جامعه ای ترک شود اشرار بر آن حاکم خواهند شد.

تحقق جامعه انسانی اسلامی متوقف بر امنیت اجتماعی، در تمام ابعاد است و همه ی ابعاد امنیت اجتماعی از یک سو متوقف بر عدالت اجتماعی و از سوی دیگر متوقف بر نظارت و مراقبت عمومی در قالب دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر است.

امر به معروف و نهی از منکر یک دفاع است، دفاع از حریم جامعه و حقوق شهروندی و دفاع از امنیت فکری و اخلاقی خود و اطرافیانمان.

امام خمینی قدس سره پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۸ به شورای انقلاب مأموریت دادند که اداره ای به اسم “امر به معروف و نهی از منکر”، مستقل از دولت تأسیس کنند و شعبه های آن را در تمام نقاط کشور گسترش دهند؛ اما این امر با بهانه های واهی توسط دولت موقت که گرایش لیبرالیستی داشت و بعضی از اعضای شورای انقلاب مورد مخالفت قرار گرفت و امام از آن صرف نظر فرمودند[۱].

رهبر معظم انقلاب، حضرت آیه الله خامنه ای در جلسه پرسش و پاسخ با دانشجویان دانشگاه تهران مورخ، ۲۲/۲/۱۳۷۷ در پاسخ به این سوال که “بهترین شیوه برخورد با منکرات چیست؟” چنین فرمودند:

«… اگر منکر بزرگى باشد، برخورد حکومت احیاناً ممکن است برخورد قانونى و خشن هم باشد؛ لیکن نهى از منکر و امر به معروفى که در شرع مقدّس اسلام هست، زبان است؛ «انّما هى اللسان»تعجّب نکنید.

من به شما عرض مى‏کنم که تأثیر امر و نهى زبانى – اگر انجام گیرد – از تأثیر مشت پولادین حکومتها بیشتر است. من چند سال است که گفته‏ام امر به معروف و نهى از منکر. البته عدّه‏اى این کار را مى‏کنند؛ اما همه نمى‏کنند. همه تجربه نمى‏کنند، مى‏گویند آقا چرا اثر نمى‏کند؛ تجربه کنید. منکرى را که دیدید، با زبان تذکّر دهید. اصلاً لازم هم نیست زبان گزنده باشد و یا شما براى رفع آن منکر، سخنرانى بکنید. یک کلمه بگویید: آقا! خانم! برادر! این منکر است. شما بگویید، نفر دوم بگوید، نفر سوم بگوید، نفر دهم بگوید، نفر پنجاهم بگوید؛ کى مى‏تواند منکر را ادامه دهد؟

البته به شما بگویم عزیزان من! منکر را باید بشناسید. چیزهایى ممکن است به نظر بعضى منکر بیاید؛ در حالى که منکر نباشد. باید معروف و منکر را بشناسید. واقعاً باید بدانید این منکر است. بعضى گفته‏اند که باید احتمال تأثیر وجود داشته باشد. من مى‏گویم احتمال تأثیر همه جا قطعى است؛ مگر در نزد حکومتهاى قلدر، قدرتمندان و سلاطین. آنهایند که البته حرف حساب به گوششان فرو نمى‏رود و اثر نمى‏کند؛ اما براى مردم چرا. براى مردم، حرف اثر دارد. بنابراین، پاسخ من این شد که بهترین روش براى شما که از من سؤال کردید، “زبان” است».

در جای دیگر می فرمایند:

«مبادا در گوشه و کنار، یا در دستگاه انتظامى یا قضایى، کسانى باشند که راه را جلو آمر به معروف و ناهى از منکر سد کنند! مبادا کسانى باشند که اگر کسى امر به معروف و نهى از منکر کرد، از او حمایت نکنند، بلکه از مجرم حمایت کنند! … این، آن چیزى است که قوام کشور و استقلال کشور را حفظ خواهد کرد» (۲۹ مهر ۱۳۷۱).

به هرحال موضوع امر به معروف و نهی از منکر و ضرورت تشکیلاتی اجرایی برای آن چنانکه در قرآن و سنت و سخنان بزرگان می بینیم، امری غیرقابل تردید است.

نکات کلیدی و راهکارهایی که از آیات و روایات فوق الذکر به دست می آید این است که:

۱-   باید از بین مؤمنین گروهی سازماندهی شده با برنامه ای منظم و مستمر (أُمَّهٌ یَدْعُونَ) به طور علنی، شفاف، محسوس و همگانی (أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ) دعوت به خیر و امر به معروف و نهی از منکر کند تا تأثیرات و بازدهی لازم را داشته باشد.

۲-   همه در تشکیل این گروه و فعال شدن آن مسؤولند و به یکدیگر نباید واگذار کنند. پس نباید به انتظار فلان ارگان و فلان قشر بنشینیم یا نا امید شویم و از تلاش دست برداریم.

۳-   امر به معروف و نهی از منکر تبعات و مشکلاتی دارد که باید بر آن ها ایستادگی و استقامت کرد. مصائبی که بر این امر بزرگ مترتب می شود عذری برای ترک آن نیست (۱۷ لقمان).

۴-   گناه علنی و تخلفات آشکار تجاوز به حقوق دیگران و جامعه است و اگر با آن مقابله ی مؤثر نشود آثار مخربی در پی دارد (روایت نبوی).

اغلب مباحث و فعالیت ها در زمینه امر به معروف و نهی از منکر شامل موارد شخصی و فردی می شود و در زمینه موارد عمومی و علنی، طرح و برنامه ی جامع و مؤثری دیده نمی شود. اصل مسأله این است که وقتی شکستن حرمت ها و حریم ها و اباحی گری در جامعه علنی می شود، تذکر مخفیانه و خصوصی به عاملان آن ها تأثیرات منفی این مفاسد آشکار را در جامعه از بین نخواهد برد. باید مقابله با چنین وضعیتی نیز علنی و عمومی باشد تا اثرات آن را خنثی کند و فضا و جریان مخالف را تحت تأثیر قرار دهد و در جهت مطلوب تغییر دهد. در مقابله و مبارزه ی مستمر با جنگ نرم و تهاجم فرهنگی دشمنان اسلام، و برای جلوگیری از فساد آشکار و حرمت شکنی علنی و حفظ امنیت اخلاقی و عاطفی جامعه یا اصلاح جامعه باید امر به معروف و نهی از منکر عمومی و علنی باشد تا فضای آلوده و جریان مخالف را تغییر دهد و اثرات فساد و گناه علنی و حرمت شکنی را خنثی کند. شیوه انبیا و ائمه علیهم السلام و یاران مخلص ایشان نیز در برابر مفاسد آشکار اینچنین بوده است چنانکه در کتاب شریف کافی باب امر به معروف و نهی از منکر روایت شده است که امام صادق علیه السلام وقتی با منکری مثل درگیری مؤمنین با یکدیگر مواجه می شد سه بار با صدای بلند می فرمود “اتقوا الله”.

و نیز روایت شده است که امیر مؤمنان علی علیه السلام قبل از اقدامات اجرایی با صدای بلند در بازار به راه می افتاد و مواعظ و خطابه هایی برای مردم و بازاریان ایراد می فرمود و مردم نیز به سخنان آن حضرت گوش فرا می دادند. آنگاه به اجرای قوانین و رتق و فتق امور می پرداخت. مطمئناً این شیوه توسط کارگزاران و یاران آن حضرت نیز اجرا می شده است که آنچه در باره جناب ابوذر نقل شده، نمونه ای از آن است.

اکنون متأسفانه در بعضی اماکن عمومی که منکرات رایج است چندان تلاشی در زمینه امر به معروف و نهی از منکر به چشم نمی خورد و گویا این امر در کشور ما متولی ندارد. ممکن است یک یا چند نفر از روی احساس وظیفه با یک در هزار اینگونه منکرات اندکی برخورد کنند و تذکری بدهند اما یک تشکل نظام مند و روشمند در این زمینه وجود ندارد تا نقش بازدارنده از منکرات در جامعه را داشته باشد و از حریم اجتماعی و حقوق شهروندی مردم مؤمن و متقی دفاع کند. گروه های کوچکی نیز در بعضی از شهرها تشکیل شده و در این زمینه فعالیت کرده اند اما به علت عدم استفاده از شیوه لازم و مؤثر، توفیقات کمی به دست آورده اند. به هرحال نه تنها تلاشی در این زمینه به چشم نمی خورد بلکه عکس آن یعنی جابجایی معروف و منکر بسیار عادی و رایج به نظر می رسد و دشمنان و ایادی بی بندو بار آن ها در ترویج منکرات موفق ترند.

این مطلب کاملاً واضح است که گناه علنی و ارتکاب منکرات در مرءا و منظر عمومی اگر مورد اعتراض و برخورد آشکار قرار نگیرد، حد اقل دو نتیجه ی نامطلوب دارد:

اول اینکه فرد گناهکار و مرتکب خلاف را جری می کند؛ یعنی او را برای ارتکاب مجدد و ارتکاب خلاف های بزرگتر و بیشتر آماده تر می کند.

دوم اینکه اثرات بسیار بدی در سایر افراد جامعه می گذارد. از جمله اینکه جرأت ارتکاب چنین جرائم و گناهانی را در دیگران نیز به وجود می آورد. و نیز بی تفاوتی نسبت به فساد را در جامعه گسترش می دهد. و همچنین موجب پیدایش و ترویج اباحی گری در جامعه می شود. به علاوه ارتکاب علنی منکرات نوعی سوء استفاده و بهره برداری از فرصت ها است که آثار روانی و روحی نامطلوبی مانند تسلط اشرار و بی بندو بارها بر فضای روانی جامعه و جدایی و انزوا و بالاخره بی تفاوتی متدینین جامعه را در پی دارد. بی تفاوتی نسبت به انحرافات علنی و ترس از مقابله با آن ها باید از بین برود. بهترین راه و روش برای از بین رفتن بی تفاوتی ها و ترس ها و احیاء امر به معروف و نهی از منکر در سطح جامعه ایجاد الگوهای روشن و نمونه های آموزنده است. این الگوها و نمونه ها به صورتی که اکنون وجود دارد یعنی تذکر به اشخاص به صورت تک تک گرچه لازم است اما کافی و مؤثر نیست. الگوهایی لازم است که با کمترین نیرو و هزینه بیشترین و وسیع ترین اثر را در ترویج و آموزش عمومی داشته باشد.

در قدم اول باید خودمان از بی تفاوتی درآییم بعد نیرو و توان لازم را به دست آوریم. سپس راهکار مؤثری را که تشخیص داده ایم، شجاعانه، قاطعانه و به جا با صبر و استقامت انجام دهیم تا امر به معروف و نهی از منکر در جامعه نهادینه شود.

در ضرورت و اهمیت امر به معروف و نهی از منکر همین بس که بقای دین و اجرای احکام وابسته به بقای امر به معروف و نهی از منکر و عامل آن جانشین خدا و کتاب او و پیامبر او دانسته شده است.

بر اساس آیات قرآن دعوت کننده به خیر و امر به معروف و نهی از منکر پنج رتبه دارد:

اول ذات مقدس باری تعالی (نحل ۹۰)

دوم پیامبران الهی صلوات الله علیهم (اعراف ۱۵۷)

سوم حاکمان شایسته یعنی جانشینان پیامبران (حج ۴۱)

چهارم گروه هایی از مؤمنین که نیازمند کار مدیریت شده است (آل عمران ۱۰۴) (و متأسفانه هنوز چنین تشکیلاتی در کشور نداریم.)

پنجم: همه امت اسلامی که بر آحاد مؤمنین واجب است و اکنون به خاطر عدم تشکیلات فوق انگیزه و نیروی لازم برای اجرای این امر در عموم مردم به وجود نیامده است.

خداوند متعال این واجب را چنان طراحی فرموده است که از یک نفر تا یک دولت و یک ملت می تواند به میزان توان مدیریتی خود، مجری آن باشد و امت نمونه قرار گیرد. برای همین بر هر مسلمان به اندازه توانش واجب است.

در انحرافات اخلاقی و اجتماعی گرچه در درجه اول خود شخص مسؤول است و باید در اصلاح خود تلاش کند، اما وقتی که شخص متوجه مسؤولیت خود نیست، اطرافیان و شاهدان، و سپس تشکیلاتی که باید عهده دار اصلاح امور فرهنگی و اخلاقی جامعه باشد، در مراحل بعد مسؤولند و باید شخص مرتکب انحرافات و منکرات را از اعمال و اخلاق انحرافی و خلاف دین و قانون بازدارند.

علاوه بر اتخاذ تدابیر بازدارنده در مقابل حرمت شکنان لازم است در اصلاح طرز فکر مردم و جایگزین کردن افکار غلط با حقایق و اندیشه های غیر قابل خدشه تلاش شود. از جمله این حقایق این است که:

۱-   وضعیت ظاهری و پوشش و حالات و رفتار افراد در سطح جامعه از امور اجتماعی و تابع قوانین و مقررات عمومی است.

۲-   مسایل فردی و شخصی نمی تواند مجوزی برای تخلف از قوانین اجتماعی و عدم رعایت اخلاق و عفاف باشد.

۳-   برخورد با افراد حتی الامکان باید به مجریان قانونی واگذار شود، اما برخورد با منکرات بدون رودر رویی با اشخاص، وظیفه همگانی است.

اثرات روحی، روانی و اجتماعی شیوه های تبلیغ و امر و نهی یکسان نیست. و اثر هیچ روشی قابل مقایسه با اثرات عمیق و سریع و ماندگار روش امر و نهی رودر روی علنی و آشکار توسط افراد متعدد نیست. برای همین باید فعالیت گروه های امر به معروف و نهی از منکر پیش چشم کسانی باشد که مرتکب انحرافات اخلاقی و گناهان علنی می شوند تا فعالیتشان اثر مطلوب را داشته باشد. با چنین شیوه است که جو ایمان و تقوا بر بی تقوایی غالب خواهد شد و معصیتکار احساس ناامنی و ضعف خواهد کرد و مجبور به اصلاح رفتار و در غیر این صورت منزوی و طرد خواهد شد.

اصولاً انسان ها در فضای عمومی جامعه تابع وضعیت روحی و روانی جامعه هستند. وقتی فضای روانی و افکار عمومی در وضعیت بی تفاوتی و بی بندوباری باشد، افراد بی بندوبار خود را در ارتکاب منکرات آزاد می بینند و زمینه و فرصت را برای هرکاری فراهم می یابند. برای همین در مقابل آمر به معروف مقاومت می کنند و به مخالفت و حتی مظلوم نمایی می پردازند. چرا قبل از اینکه او چنین فرصتی پیدا کند ناهیان از منکر با شیوه علنی و رسا جو روانی جامعه را تغییر ندهند و عرصه را بر او تنگ نکنند و او را از حالت طلبگارانه به حالت شرمساری از عمل خود وادار نسازند؟

وقتی که شبیخون فرهنگی دشمن سیل منکرات را در جامعه به راه می اندازد، تذکر فردی افراد معدود چه تأثیری در مقابل آن دارد؟ اما با اجرای یک برنامه و رویه ی بازدارنده توسط همین افراد معدود و ایجاد محدودیت است که آحاد مردم مؤمن نیز جرأت امر به معروف و نهی از منکر پیدا می کنند و عکس العمل اعتراضی آنان در اماکن عمومی حرمت شکنان را وادار به مراعات خواهد کرد. این راهکار، یقیناً در کنار طرح امنیت اخلاقی و تذکرات لسانی نیروهای انتظامی مفید و کارساز است و هرکدام بدون دیگری ناقص و کم اثر خواهد بود.

نکته مهم و قابل توجه آن است که هر نفر آمر به معروف در شیوه ی غیر علنی و مخفیانه همان یک نفر است؛ اما در شیوه ی علنی و عمومی هر نفر به تعداد کسانی است که صدای او را می شنوند و کار او را می بینند و تحت تأثیر قرار می گیرند.

اساس این طرح نیز استفاده از نیروی افکار عمومی است. زیرا منکرات در فضای افکار عمومی رشد کرده است. وقتی که افکار عمومی و وضعیت روحی و روانی جامعه به سمت و سوی ترس از خدا و تدین تغییر یابد افراد متدین و مذهبی احساس اکثریت و قدرت پیدا می کنند و در مقابل افراد لاابالی و معصیتکار توسط افکار عمومی محدود و کنترل می شوند. برای همین اثر روحی و روانی است که اسلام بر روی افشای سلام و صلوات بلند و اذان و بسیاری از ذکرها و غیره با صدای رسا و آشکار تأکید دارد.

مسؤولیت مأموران و مسؤولان و همه کسانی که با عموم مردم و ارباب رجوع سروکار دارند نیز در اینجا مشخص است و آن اینکه در مقابل منکرات بی تفاوت نباشند و از کنار آن با بی اعتنایی عبور نکنند. زیرا در این صورت آن منکر و گناه علنی را تأیید کرده اند و این تخلف از وظیفه شرعی و قانونی آنان است. یک مأمور راهنمایی و رانندگی نمی تواند بگوید وظیفه من فقط برخورد با تخلفات رانندگی است و به گناهان و منکرات افراد کاری ندارم. باید برخورد با تخلفات شرعی و منکرات نیز در دستور کار مأموران انتظامی قرار گیرد.

رسانه ها نیز اعم از چاپی و چند رسانه ای، به خصوص صدا و سیما و سینما و غیره – که غالباً تابع تمایلات اکثریت مخاطبین هستند- خود از مواردی هستند که در ایجاد یا رفع انحرافات و ناهنجاری ها بیشترین تأثیر را دارند. برای همین، تهیه کنندگان، هنرپیشگان و دست اندرکاران این رسانه ها خود بیشترین نیاز را به امر به معروف و نهی از منکر دارند و باید به شدت کنترل و به راه و روش درست وادار شوند.

در پاسخ به کسانی که حجاب یا بعضی از رفتارها را امری شخصی و انتخابی و جزء حقوق فردی تلقی می کنند باید گفت: اولاً در روابط اجتماعی حقوق و تکالیفی است تحت عنوان “حقوق و تکالیف شهروندی”، رعایت این حقوق و تکالیف مهمتر و بالاتر از حقوق فردی است. مثلاً تمیز و سالم نگاه داشتن محیط زندگی فردی و اجتماعی یکی از تکالیف شهروندی است و همه ملزم به رعایت آن هستند.

ثانیاً هنجارهای اخلاقی از جمله عفاف و حجاب و رعایت حریم ها در جامعه مسأله ای شخصی و انتخابی نیست و از نظر شرع و قانون اجباری است.

روشن است که فضای جامعه ملک شخصی افراد نیست که آن را به امیال خود بیالایند؛ اما همه افراد تابع این منطق و پایبند شرع و قانون و وظایف شهروندی نیستند. لذا عوامل بازدارنده ای باید باشد تا عملکرد افراد بی بند و بار تحت کنترل درآید. افراد در عرصه اجتماع چند دسته اند:

۱-    بعضی تابع جو و تمایلات عمومی هستند. این ها تنها با تغییر جو و فضای جامعه تغییر می کنند. و اگر این تغییر ایجاد نشود خانواده های سالم نیز تحت تأثیر این جو ناسالم قرار خواهند گرفت و آنگاه تنش و درگیری بین اعضای مقید و نامقید خانواده به وجود می آید که اکنون چنین وضعی را در خانواده های مذهبی مشاهده می کنیم. این دسته اکثریت حرمت شکنان را تشکیل می دهند که هدف اصلی این طرح مقابله با این عده است. ریشه ی منکرات و حرمت شکنی ها چه تهاجم فرهنگی باشد و چه انحرافات تربیتی و اخلاقی خانواده ها، وقتی که در برابر آن ها در سطح جامعه سستی و بی تفاوتی نشان داده شود و برخورد شرعی و قانونی صورت نگیرد، افراد و خانواده های سالم را نیز به فساد می کشد و خانواده های متدین و مذهبی را دچار تنش ها و مشکلات متعدد می کند.

۲-   بعضی تابع هواها و امیال نفسانی خود هستند و از نبود عوامل بازدارنده در جهت تحقق امیال نامشروع و خلاف قانون خود سوء استفاده می کنند.

۳-   بعضی در جهت اهداف دشمن مأموریت دارند که این دسته با بهره برداری از عدم قاطعیت دستگاه های مسؤول و بی تفاوتی مردم مؤمن برنامه های خود را به اجرا می گذارند.

۴-   دسته ای نیز خود تابع شرع و قوانین هستند اما در جامعه احساس تنهایی و انزوا می کنند و به هر دلیلی خود را موظف به عکس العمل در برابر انحرافات دیگران نمی دانند و یا جرأت و شهامت آن را ندارند و یا نمی دانند چه کنند و چه بگویند و عکس العمل خود را بجا و به موقع و مناسب نشان نمی دهند.

یکی از مشکلات و موانع موجود در زمینه امر به معروف و نهی از منکر، شیوع دیدگاه های نادرست در باره آن است. رفع این دیدگاه های نادرست از دو راه امکان پذیر است:

یکی از راه تبیین و بحث و گفتگو در باره دیدگاه ها و مشخص کردن دیدگاه درست از نادرست. این راه گرچه لازم است اما بسیار دیر به نتیجه خواهد رسید و ممکن است به سرگرم شدن به بحث های طولانی بیانجامد.

دوم از راه عملی ساختن دیدگاه های درست و اثبات عملی درستی دیدگاه ها. این روش، روش همه مردان موفق تاریخ است که بسیار سریع نتیجه می دهد، هم در عملی ساختن دیدگاه ها و هم در اثبات درستی آن ها.

…

محمد خوش نظر

khoshnazaram@gmail.com