بررسی نقش حجاب در حفظ کرامت زنان

 

حجاب یعنی زن در معاشرت با مردان، اندام و زیبایی‌ها جذب‌کننده خود را بپوشاند و جلوه‌گری و جلب توجه نکند و رابطه او با دیگران رابطه انسانی و نه جنسیّتی باشد. حجاب، کنترل‌کننده و جهت‌دهنده به تمایلات و گرایشات درونی است؛ و به‌همین دلیل زمینه تمرکز فکری و روحی را برای پرداختن به امور حیاتی و اساسی در زندگی ایجاد می‌کند.

فردی که به‌دنبال خودنمایی است و نیروهای خود را بدون کنترل و مدیریت در برای جلب توجه با ارضاء‌‌‌‌‌ نیازهای عنان گسیخته مصرف می‌کند توانی برای تمرکز و تفکر و تصمیم‌گیری و مدیریت هوشمندانه زندگی نخواهد داشت و سلامت زندگی خود و دیگر وابستگان به خود را به خطر خواهد انداخت. پس می‌توان حجاب را از زمینه‌‌ها «توسعه سالم و پایدار» دانست که توان فکری و روحی لازم برای تولید علم و فرهنگ و فن‌آوری و رشد جامعه را فراهم می‌کند.

بر این اساس جوامعِ به‌ظاهر پیشرفته در علم و فناوری اگر حجاب را در فضای اجتماعی نهادینه کنند ضریب پیشرفتشان به مراتب بالا خواهد رفت و همین جوامع که در ناهنجاری‌ها رفتاری اجتماعی و جرم و جنایت‌ها غوطه‌ور هستند و جوامعی عقب‌مانده تلقی می‌شوند، اگر فرهنگ حجاب را در زندگی اجتماعیِ خود وارد کنند می‌توانند با استفاده از این ابزارِ قدرتمندِ مدیریت احساس، هیجانات را کنترل کنند و سلامت جامعه‌شان را ارتقاء بخشند.

بشریت اهمیت ترجیح دادنِ راحتی و لذت مداوم و گستردگی را بر لذت و راحتی آنی ادراک کرده است و به همین دلیل بر کنترل و مهار احساسِ خود توجه می‌کند و مهارت «مدیریت احساس» را برای زندگی ضروری می‌بیند. زندگی‌هایی که براساس مدیریت احساس و کنترل تمایلات و گرایش‌ها با استفاده از عقل، شکل می‌گیرند از کیفیتی برتر برخوردارند چرا که «کیفیت زندگی» یعنی میزان رضایتمندی از عواملی که زندگی را به‌سوی هدف مورد نظر حرکت می‌دهند و چنین اشخاصی با محاسبات خودآگاه و با انتخاب، به منافع پایدار و گسترده دست می‌یابند. یکی از ابزارهای قدرتمندِ مدیریت احساس، پوشش حداکثری بدن است چه در زن و چه در مرد. «حیاء و عفاف»، حالتهایی در روح و روان هستند که از افزون‌خواهی تمایلات جلوگیری می‌کنند؛ «حجاب» از تقویت‌کننده‌ها اصلیِ حیاء و عفت است و نشانه خصلتی مختص به انسان؛ حجاب، کنترلی هوشمندانه‌ در حوزه مدیریت احساس و تصمیم‌گیری در زندگی، برای رسیدن به منافع پایدار ابدی است.

روح بشر تحریک‌پذیر است و نیاز به مهارسازی دارد، و در صورت عدم توجه به آن، تعادل را در درون و بیرون از خود از بین می‌برد؛ حجاب، ابزاری برای متعادل‌سازی روحی، بهداشت روانی جمعی و تعادل در نیروی کار در محیط کار است.

عفاف، روحِ حجاب است یعنی کنترل آگاهانه احساس؛ واقعا چگونه یک زن یا حتی یک مرد با پوششی نامناسب می‌تواند از دیگران انتظار داشته باشد که با او براساس شخصیت انسانی‌اش و محترمانه رفتار کنند در حالیکه با بدحجابیِ خود مستقیما به دیگران می‌گوید که مجذوب جنسیّت و زیبایی اندام من باشید. جامعه محل کار و تمرکز فکری و رفتاری است نه موقعیتی برای لذت‌گرایی.

 

ویل دورانت، تاریخ‌نگار:

زنان دریافته‌اند که دست و دلبازی مایه تحقیر آنهاست؛…زنان بی‌شرم و حیاء جز در موارد زودگذر برای مردان جذاب نیستند.

تولستوی، فیلسوف روسی:

سبب ازدیاد طلاق در اروپا که افکار عمومی را مشوش کرده است، نبود حجاب است که مردان بواسطه معاشرت با زنان نسبت به همسر خود بی‌میل می‌شوند.

چارلی چاپلین، کارگردان سینما، در نامه‌ای به دخترش:

دخترم، هیچکس و هیچ چیز را در جهان نمی‌توان یافت که شایسته باشد که دختری حتی ناخن پای خود را به خاطر آن عریان کند؛ … برهنگی بیماری عصر ماست.

ویلیام جیمز، روان‌شناس:

مردان جوانِ متعادل به دنبال چشمانِ پر از حیاء در دختران می‌گردند چرا که حس می‌کنند این خودداریِ ظریفانه از یک لطافت عالی خبر می‌دهد.

ویکتور هوگو، نویسنده:

می‌گویند بردگی در اروپا از بین رفته است اما بردگی همچنان ادامه دارد و به‌صورت فحشاء بر زنان تحمیل می‌شود.

در کتاب «فمینیسم در آمریکا» جملات جالبی در مورد پوشش و عفاف آمده است:

 ما انسان‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌ایم که هرگاه مانند حیوانات بدون هر گونه اصول و خویشتن‌داری رفتار کنیم همانند آنها لذت نمی‌بریم.

 بازگشت به پاکدامنی و پوشش در غرب آغاز شده است و سال به سال تقاضا برای پوشش‌ و عفاف بیشتر می‌شود.

 جالب است که برخی از ما از سیگار کشیدن خجالت می‌کشیم ولی از لباس‌ها نازک دختران خجالت نمی‌کشیم!!

طُرفه اینکه حجاب از فرهنگ‌ها مشترک میان تمام اقوام و ملل متمدن و تفکرات مشترک میان تمام ادیان است و تنها این فرهنگ حیوانیِ غربی است که در عصر جاهلیتِ جدید، برهنگی را اشاعه داده است.

 

توصیه زرتشت به پسران و دخترانی که می‌خواستند با هم ازدواج کنند را ببینید: «ای دخترانی که می‌خواهید شوهر کنید و ای دامادها، شما را آگاه می‌کنم که با استفاده از غیرت در زندگی پاک‌منشی بجویید.»

در کتاب اَوِستا که کتاب مقدس زرتشتیان است این‌گونه آمده است: «همگی سر را می‌پوشانیم و همگی به درگاه تو نماز می‌کنیم.»

در دین یهود، اگر زنی بدون پوشاندن سر در انظار ظاهر شود، شوهرش حق دارد او را بدون پرداخت مهریه طلاق دهد.

در تورات، کتاب مقدس یهودیان این‌گونه آمده است: خداوند، دختران صهیون را به جهت اینکه با گردن افراشته و غمزه‌ها چشم راه می‌روند و با ناز می‌خرامند و زینت‌ها خود را آشکار می‌کنند، مجازات خواهد کرد و سر آنها را بی‌مو و بوی بدن آنها را متعفن و به‌عوض زیبایی، سوختگی بر صورت آنها خواهد انداخت.

در مسیحیت نیز توصیه‌ها آشکار و قوانین صریح در مورد حجاب آمده است؛ در کتاب انجیل، کتاب مقدس مسیحیان آمده است:

 

«برای زنان شرم‌آور است که با سر برهنه در اماکن عمومی ظاهر شوند، پوشش گیسوی زنان این معنی را به‌همراه دارد که او زیبایی‌اش را تنها برای چشمان همسرش نگاه داشته است»

ویل‌دورانت در کتاب تاریخ تمدن، نسبت به فرهنگ مسیحیان در مورد پوشش نوشته است: «زنان مسیحی، فریبندگی‌ها توام با حیاء خود را فقط در مجالس دور از نامحرمان در معرض دید می‌گذاشتند.»

در دستورات اسقف‌ها و کاردینال‌ها مسیحی آمده است که: زن باید کاملا پوشیده باشد مگر اینکه در خانه خود باشد زیرا فقط لباسی که او را می‌پوشاند می‌تواند از خیره شدن چشم‌ها به سوی او مانع شود؛ زن نباید صورت خود را عریان ارائه دهد تا دیگری با نگاه کردن به صورتش در گناه افتد.

 

آیا حجاب در اسلام یک حکم صریح قرآنی است؟

پاسخ سوال فوق را خودتان ببینید:

یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى‏ أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحیماً

«پیامبر! به همسرانت و دخترانت و زنان مومن این مطلب را ابلاغ کن که: چادرهای خود را طوری به‌سر کنند که جلوی آن باز نشو، فلسفه این حکم این است که با این‌گونه چادر سر کردن معلوم می‌شود اهل عفاف و صلاح هستند پس مورد آزار و اذیت قرار نمی‌گیرند.»

قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى‏ جُیُوبِهِنَّ

«پیامبر! به زنان مومن این مطلب را ابلاغ کن که: به نامحرم نگاه نکنند و عورت خود را از نگاه دیگران محافظت کنند و زیبایی‌ها شان را آشکار نکنند و البته باید که روسری‌ها خود را بلند بگیرند تا سینه‌ها شان را بپوشاند»

إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ

«ای مومنین! وقتی کاری با زنان نامحرم دارید از پس پرده با آنها گفتگو کنید این برای پاک ماندن قلب‌ها شما و آنان بهتر است.»

تمام مفسرین شیعه و سنّی، براساس آیات فوق، حجاب را از احکام روشن و قطعی اسلام دانسته‌اند.

تعابیر پیامبر اکرم و امامان معصوم که صاحبان علوم پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله هستند را نیز ببینید:

نَهَی النَّبِیُّ صَلَّی‌اللهُ ‌عَلَیهِ ‌وآلِهِ أَنْ تَلْبَسَ الْمَرْأَهُ إِذَا خَرَجَتْ ثَوْباً مَشْهُوراً

«پیامبر که درود خدا بر او خاندانش باد، زنان را از اینکه هنگام خروج از خانه لباسی جذاب و چشم‌گیر بپوشند نهی کرده است.»

قال امیرالمومنین علی علیه‌السلام: عَلَیْکُمْ بِالصَّفِیقِ مِنَ الثِّیَابِ فَإِنَّ مَنْ رَقَّ ثَوْبُهُ رَقَّ دِینُه

«لباس‌هایی که خوب بدن را می‌پوشانند بپوشید چرا که هر کسی لباسش نازک و بدن‌نما شود، اعتقاداتش نیز ضعیف خواهد شد.»

عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیه‌السلام: لَا یَصْلُحُ لِلْمَرْأَهِ الْمُسْلِمَهِ أَنْ تَلْبَسَ مِنَ الْخُمُرِ وَ الدُّرُوعِ مَا لَا یُوَارِی شَیْئا

«زن مسلمان، نباید روسری یا روپوشی داشته باشد که خوب بدنش را نمی‌پوشاند.»

نظر مشترک فقهاء و مجتهدین در مورد حجاب:

تمام فقهاء‌‌ و مجتهدین با وجود اختلاف‌نظرهایی که در برخی موارد دارند همگی بر این که حجاب از واجبات است و حداقل قطعیِ آن پوشاندن کامل موهای سر و گردن و برجستگی‌ها بدن است اتفاق نظر دارند.

عبارات زیر را که در رساله تمام مراجع مشترک است ملاحظه کنید: نمایان بودن موهای سر، زیرچانه، گردن، گوش‌ها سینه و بازوان و دست‌ها تا مچ، شکم و پاها تا نوک انگشتان، برای خانم‌ها حرام است و باید این مواضع را از نامحرم بپوشانند. و فقط صورتِ بدون آرایش و از مچ دست تا انگشتان بدون زینت اشکال ندارد و پوشیدن لباس‌ها و جوراب‌هایی که بدن‌نما هستند حرام است

پیش‌گویی امیرالمومنین علی علیه‌السلام در مورد فضای عمومی جوامع در آخرالزمان گویای حقایق بسیاری است:

یَظْهَرُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ وَ هُوَ شَرُّ الْأَزْمِنَهِ نِسْوَهٌ کَاشِفَاتٌ عَارِیَاتٌ مُتَبَرِّجَاتٌ ]خَارِجَاتِ[ مِنَ الدِّینِ، دَاخِلَاتٌ فِی الْفِتَنِ مَائِلَاتٌ إِلَى الشَّهَوَاتِ مُسْرِعَاتٌ إِلَى اللَّذَّاتِ مُسْتَحِلَّاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ فِی جَهَنَّمَ خَالِدَاتٌ

«در آخرالزمان که بدترین مقطع تاریخ است، زنانی پدیدار می‌شوند که برهنگی را پیشه خود ساخته‌اند و به‌دنبال خودنمایی هستند، این گونه زنان از دین خارج هستند، در فتنه‌ها و بلاها داخل هستند، گرایش به شهوات دارند و با سرعت به دنبال لذت‌ها می‌روند، حرام‌ها خدا را نقض می‌کنند و در نهایت در جهنم عذابی همیشگی خواهند داشت.»

 

سخن در هویّت حجاب و رابطه آن با مدیریت احساس است، دانستیم که اگر می‌خواهیم به زندگی‌ای با کیفیت برتر دست یابیم باید مهارت مدیریت احساس پیدا کنیم و دو روحیّه «حیاء» و «عفت» از عمده‌ترین ابزارهای مدیریت احساس هستند که با تمرین برای تقویت آنها می‌توان به زندگانی‌ای هوشمندانه و سالم دست یافت؛ و پوشش مناسب از ابزارهای تقویت روحیّه حیاء و عفاف است.

تعبیر« این برای پاک ماندن قلب‌ها شما و آنان بهتر است» و تعبیرِ«معلوم می‌شود اهل عفاف و صلاح هستند پس مورد آزار و اذیت قرار نمی‌گیرند» به روشنی به تاثیر حجاب در مدیریت احساس (هم در زن و هم در مردانی که با زنان مواجه می‌شوند) اشاره دارد.

به گفتار زیر توجه کنید: …روان‌شناسان در مراحل پنج‌گانه رشد آدمی مرحله چهارم و پنجم را این‌گونه تعبیر می‌کنند:

مرحله تحرّک و آغاز تشخیص هویّت و مرحله کمال هویتِ‌ انسانی.

در مرحله چهارم که آغاز تشخیص هویت و تحرّک فرد است، پسران تمایل آشکاری به تسلط و تهاجم دارند و دختران درست در جهت مخالف پسران، حالت جذب و پذیرش دارند و قدرت جلب توجه دیگران را از خود بروز می‌دهند و اگر نتوانند از این مرحله عبور کنند و «توقف شخصیت» به‌وجود آید همیشه اسیر جلب توجه دیگران خواهند شد ولی در صورتی‌که در این مرحله نمانند و به مرحله پنجم صعود کنند به جای تمایل به جذب همگان و صرف تمام نیرو برای این راه، تنها به همسر خود توجه کرده و بقیه توانایی‌ها جسمی و روحی خود را صرف سازندگی می‌کنند.

توقف در شخصیت در زنان منجر به بیماریِ خودنمایی می‌شود و تمام زندگی او را می‌بلعد و موقعیت هر گونه تجربه انسانی و حیاتی را از او سلب می‌کند.»