حجاب و عفاف از منظر فرهیختگان
خبرگزاری فارس: اگر میخواهیم به زندگیای با کیفیت برتر دست یابیم باید مهارت مدیریت احساس پیدا کنیم و دو روحیّه “حیاء ” و “عفت ” از عمدهترین ابزارهای مدیریت احساس هستند که با تمرین برای تقویت آنها میتوان به زندگانیای هوشمندانه و سالم دست یافت؛ و پوشش مناسب از ابزارهای تقویت روحیّه حیاء و عفاف است.
حجاب یعنی زن در معاشرت با مردان، اندام و زیباییها جذبکننده خود را بپوشاند و جلوهگری و جلب توجه نکند و رابطه او با دیگران رابطه انسانی و نه جنسیّتی باشد. حجاب، کنترلکننده و جهتدهنده به تمایلات و گرایشات درونی است؛ و بههمین دلیل زمینه تمرکز فکری و روحی را برای پرداختن به امور حیاتی و اساسی در زندگی ایجاد میکند.
فردی که بهدنبال خودنمایی است و نیروهای خود را بدون کنترل و مدیریت در برای جلب توجه با ارضاء نیازهای عنان گسیخته مصرف میکند توانی برای تمرکز و تفکر و تصمیمگیری و مدیریت هوشمندانه زندگی نخواهد داشت و سلامت زندگی خود و دیگر وابستگان به خود را به خطر خواهد انداخت. پس میتوان حجاب را از زمینهها “توسعه سالم و پایدار ” دانست که توان فکری و روحی لازم برای تولید علم و فرهنگ و فنآوری و رشد جامعه را فراهم میکند.
بر این اساس جوامعِ بهظاهر پیشرفته در علم و فناوری اگر حجاب را در فضای اجتماعی نهادینه کنند ضریب پیشرفتشان به مراتب بالا خواهد رفت و همین جوامع که در ناهنجاریها رفتاری اجتماعی و جرم و جنایتها غوطهور هستند و جوامعی عقبمانده تلقی میشوند، اگر فرهنگ حجاب را در زندگی اجتماعیِ خود وارد کنند میتوانند با استفاده از این ابزارِ قدرتمندِ مدیریت احساس، هیجانات را کنترل کنند و سلامت جامعهشان را ارتقاء بخشند.
بشریت اهمیت ترجیح دادنِ راحتی و لذت مداوم و گستردگی را بر لذت و راحتی آنی ادراک کرده است و به همین دلیل بر کنترل و مهار احساسِ خود توجه میکند و مهارت “مدیریت احساس ” را برای زندگی ضروری میبیند. زندگیهایی که براساس مدیریت احساس و کنترل تمایلات و گرایشها با استفاده از عقل، شکل میگیرند از کیفیتی برتر برخوردارند چرا که “کیفیت زندگی ” یعنی میزان رضایتمندی از عواملی که زندگی را بهسوی هدف مورد نظر حرکت میدهند و چنین اشخاصی با محاسبات خودآگاه و با انتخاب، به منافع پایدار و گسترده دست مییابند. یکی از ابزارهای قدرتمندِ مدیریت احساس، پوشش حداکثری بدن است چه در زن و چه در مرد. “حیاء و عفاف “، حالتهایی در روح و روان هستند که از افزونخواهی تمایلات جلوگیری میکنند؛ “حجاب ” از تقویتکنندهها اصلیِ حیاء و عفت است و نشانه خصلتی مختص به انسان؛ حجاب، کنترلی هوشمندانه در حوزه مدیریت احساس و تصمیمگیری در زندگی، برای رسیدن به منافع پایدار ابدی است.
روح بشر تحریکپذیر است و نیاز به مهارسازی دارد، و در صورت عدم توجه به آن، تعادل را در درون و بیرون از خود از بین میبرد؛ حجاب، ابزاری برای متعادلسازی روحی، بهداشت روانی جمعی و تعادل در نیروی کار در محیط کار است.
عفاف، روحِ حجاب است یعنی کنترل آگاهانه احساس؛ واقعا چگونه یک زن یا حتی یک مرد با پوششی نامناسب میتواند از دیگران انتظار داشته باشد که با او براساس شخصیت انسانیاش و محترمانه رفتار کنند در حالیکه با بدحجابیِ خود مستقیما به دیگران میگوید که مجذوب جنسیّت و زیبایی اندام من باشید. جامعه محل کار و تمرکز فکری و رفتاری است نه موقعیتی برای لذتگرایی.
* برخی تعابیر شخصیتها جهانی در مورد حجاب
ویل دورانت، تاریخنگار:
زنان دریافتهاند که دست و دلبازی مایه تحقیر آنهاست؛…زنان بیشرم و حیاء جز در موارد زودگذر برای مردان جذاب نیستند.
تولستوی، فیلسوف روسی:
سبب ازدیاد طلاق در اروپا که افکار عمومی را مشوش کرده است، نبود حجاب است که مردان بواسطه معاشرت با زنان نسبت به همسر خود بیمیل میشوند.
چارلی چاپلین، کارگردان سینما، در نامهای به دخترش:
دخترم، هیچکس و هیچ چیز را در جهان نمیتوان یافت که شایسته باشد که دختری حتی ناخن پای خود را به خاطر آن عریان کند؛ … برهنگی بیماری عصر ماست.
ویلیام جیمز، روانشناس:
مردان جوانِ متعادل به دنبال چشمانِ پر از حیاء در دختران میگردند چرا که حس میکنند این خودداریِ ظریفانه از یک لطافت عالی خبر میدهد.
ویکتور هوگو، نویسنده:
میگویند بردگی در اروپا از بین رفته است اما بردگی همچنان ادامه دارد و بهصورت فحشاء بر زنان تحمیل میشود.
در کتاب “فمینیسم در آمریکا ” جملات جالبی در مورد پوشش و عفاف آمده است:
ما انسانها بهگونهای طراحی شدهایم که هرگاه مانند حیوانات بدون هر گونه اصول و خویشتنداری رفتار کنیم همانند آنها لذت نمیبریم.
بازگشت به پاکدامنی و پوشش در غرب آغاز شده است و سال به سال تقاضا برای پوشش و عفاف بیشتر میشود.
جالب است که برخی از ما از سیگار کشیدن خجالت میکشیم ولی از لباسها نازک دختران خجالت نمیکشیم!!
طُرفه اینکه حجاب از فرهنگها مشترک میان تمام اقوام و ملل متمدن و تفکرات مشترک میان تمام ادیان است و تنها این فرهنگ حیوانیِ غربی است که در عصر جاهلیتِ جدید، برهنگی را اشاعه داده است.
* حجاب در ادیان
توصیه زرتشت به پسران و دخترانی که میخواستند با هم ازدواج کنند را ببینید: “ای دخترانی که میخواهید شوهر کنید و ای دامادها، شما را آگاه میکنم که با استفاده از غیرت در زندگی پاکمنشی بجویید. ”
در کتاب اَوِستا که کتاب مقدس زرتشتیان است اینگونه آمده است: “همگی سر را میپوشانیم و همگی به درگاه تو نماز میکنیم. ”
در دین یهود، اگر زنی بدون پوشاندن سر در انظار ظاهر شود، شوهرش حق دارد او را بدون پرداخت مهریه طلاق دهد.
در تورات، کتاب مقدس یهودیان اینگونه آمده است: خداوند، دختران صهیون را به جهت اینکه با گردن افراشته و غمزهها چشم راه میروند و با ناز میخرامند و زینتها خود را آشکار میکنند، مجازات خواهد کرد و سر آنها را بیمو و بوی بدن آنها را متعفن و بهعوض زیبایی، سوختگی بر صورت آنها خواهد انداخت.
در مسیحیت نیز توصیهها آشکار و قوانین صریح در مورد حجاب آمده است؛ در کتاب انجیل، کتاب مقدس مسیحیان آمده است:
“برای زنان شرمآور است که با سر برهنه در اماکن عمومی ظاهر شوند، پوشش گیسوی زنان این معنی را بههمراه دارد که او زیباییاش را تنها برای چشمان همسرش نگاه داشته است ”
ویلدورانت در کتاب تاریخ تمدن، نسبت به فرهنگ مسیحیان در مورد پوشش نوشته است: “زنان مسیحی، فریبندگیها توام با حیاء خود را فقط در مجالس دور از نامحرمان در معرض دید میگذاشتند. ”
در دستورات اسقفها و کاردینالها مسیحی آمده است که: زن باید کاملا پوشیده باشد مگر اینکه در خانه خود باشد زیرا فقط لباسی که او را میپوشاند میتواند از خیره شدن چشمها به سوی او مانع شود؛ زن نباید صورت خود را عریان ارائه دهد تا دیگری با نگاه کردن به صورتش در گناه افتد.
* دیدگاه اسلام در مورد حجاب
آیا حجاب در اسلام یک حکم صریح قرآنی است؟
پاسخ سوال فوق را خودتان ببینید:
یا أَیُّهَا النَّبِیُّ قُلْ لِأَزْواجِکَ وَ بَناتِکَ وَ نِساءِ الْمُؤْمِنینَ یُدْنینَ عَلَیْهِنَّ مِنْ جَلاَبِیبِهِنَّ ذلِکَ أَدْنى أَنْ یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ وَ کانَ اللهُ غَفُوراً رَحیماً
“پیامبر! به همسرانت و دخترانت و زنان مومن این مطلب را ابلاغ کن که: چادرهای خود را طوری بهسر کنند که جلوی آن باز نشو، فلسفه این حکم این است که با اینگونه چادر سر کردن معلوم میشود اهل عفاف و صلاح هستند پس مورد آزار و اذیت قرار نمیگیرند. ”
قُلْ لِلْمُؤْمِناتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصارِهِنَّ وَ یَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لا یُبْدینَ زینَتَهُنَّ إِلاَّ ما ظَهَرَ مِنْها وَ لْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلى جُیُوبِهِنَّ
“پیامبر! به زنان مومن این مطلب را ابلاغ کن که: به نامحرم نگاه نکنند و عورت خود را از نگاه دیگران محافظت کنند و زیباییها شان را آشکار نکنند و البته باید که روسریها خود را بلند بگیرند تا سینهها شان را بپوشاند ”
إِذا سَأَلْتُمُوهُنَّ مَتاعاً فَسْئَلُوهُنَّ مِنْ وَراءِ حِجابٍ ذلِکُمْ أَطْهَرُ لِقُلُوبِکُمْ وَ قُلُوبِهِنَّ
“ای مومنین! وقتی کاری با زنان نامحرم دارید از پس پرده با آنها گفتگو کنید این برای پاک ماندن قلبها شما و آنان بهتر است. ”
تمام مفسرین شیعه و سنّی، براساس آیات فوق، حجاب را از احکام روشن و قطعی اسلام دانستهاند.
تعابیر پیامبر اکرم و امامان معصوم که صاحبان علوم پیامبر صلیاللهعلیهوآله هستند را نیز ببینید:
نَهَی النَّبِیُّ صَلَّیاللهُ عَلَیهِ وآلِهِ أَنْ تَلْبَسَ الْمَرْأَه إِذَا خَرَجَتْ ثَوْباً مَشْهُوراً
“پیامبر که درود خدا بر او خاندانش باد، زنان را از اینکه هنگام خروج از خانه لباسی جذاب و چشمگیر بپوشند نهی کرده است. ”
قال امیرالمومنین علی علیهالسلام: عَلَیْکُمْ بِالصَّفِیقِ مِنَ الثِّیَابِ فَإِنَّ مَنْ رَقَّ ثَوْبُهُ رَقَّ دِینُه
“لباسهایی که خوب بدن را میپوشانند بپوشید چرا که هر کسی لباسش نازک و بدننما شود، اعتقاداتش نیز ضعیف خواهد شد. ”
عَنْ أَبِی عَبْدِ اللهِ علیهالسلام: لَا یَصْلُحُ لِلْمَرْأَه الْمُسْلِمَه أَنْ تَلْبَسَ مِنَ الْخُمُرِ وَ الدُّرُوعِ مَا لَا یُوَارِی شَیْئا
“زن مسلمان، نباید روسری یا روپوشی داشته باشد که خوب بدنش را نمیپوشاند. ”
* نظر مشترک فقهاء و مجتهدین در مورد حجاب:
تمام فقهاء و مجتهدین با وجود اختلافنظرهایی که در برخی موارد دارند همگی بر این که حجاب از واجبات است و حداقل قطعیِ آن پوشاندن کامل موهای سر و گردن و برجستگیها بدن است اتفاق نظر دارند.
عبارات زیر را که در رساله تمام مراجع مشترک است ملاحظه کنید: نمایان بودن موهای سر، زیرچانه، گردن، گوشها سینه و بازوان و دستها تا مچ، شکم و پاها تا نوک انگشتان، برای خانمها حرام است و باید این مواضع را از نامحرم بپوشانند. و فقط صورتِ بدون آرایش و از مچ دست تا انگشتان بدون زینت اشکال ندارد و پوشیدن لباسها و جورابهایی که بدننما هستند حرام است
پیشگویی امیرالمومنین علی علیهالسلام در مورد فضای عمومی جوامع در آخرالزمان گویای حقایق بسیاری است:
یَظْهَرُ فِی آخِرِ الزَّمَانِ وَ هُوَ شَرُّ الْأَزْمِنَه نِسْوَه کَاشِفَاتٌ عَارِیَاتٌ مُتَبَرِّجَاتٌ ]خَارِجَاتِ[ مِنَ الدِّینِ، دَاخِلَاتٌ فِی الْفِتَنِ مَائِلَاتٌ إِلَى الشَّهَوَاتِ مُسْرِعَاتٌ إِلَى اللَّذَّاتِ مُسْتَحِلَّاتٌ لِلْمُحَرَّمَاتِ فِی جَهَنَّمَ خَالِدَاتٌ
“در آخرالزمان که بدترین مقطع تاریخ است، زنانی پدیدار میشوند که برهنگی را پیشه خود ساختهاند و بهدنبال خودنمایی هستند، این گونه زنان از دین خارج هستند، در فتنهها و بلاها داخل هستند، گرایش به شهوات دارند و با سرعت به دنبال لذتها میروند، حرامها خدا را نقض میکنند و در نهایت در جهنم عذابی همیشگی خواهند داشت. ”
* حجاب و مدیریت احساس
سخن در هویّت حجاب و رابطه آن با مدیریت احساس است، دانستیم که اگر میخواهیم به زندگیای با کیفیت برتر دست یابیم باید مهارت مدیریت احساس پیدا کنیم و دو روحیّه “حیاء ” و “عفت ” از عمدهترین ابزارهای مدیریت احساس هستند که با تمرین برای تقویت آنها میتوان به زندگانیای هوشمندانه و سالم دست یافت؛ و پوشش مناسب از ابزارهای تقویت روحیّه حیاء و عفاف است.
تعبیر ” این برای پاک ماندن قلبها شما و آنان بهتر است ” و تعبیرِ “معلوم میشود اهل عفاف و صلاح هستند پس مورد آزار و اذیت قرار نمیگیرند ” به روشنی به تاثیر حجاب در مدیریت احساس (هم در زن و هم در مردانی که با زنان مواجه میشوند) اشاره دارد.
به گفتار زیر توجه کنید: …روانشناسان در مراحل پنجگانه رشد آدمی مرحله چهارم و پنجم را اینگونه تعبیر میکنند:
مرحله تحرّک و آغاز تشخیص هویّت و مرحله کمال هویتِ انسانی.
در مرحله چهارم که آغاز تشخیص هویت و تحرّک فرد است، پسران تمایل آشکاری به تسلط و تهاجم دارند و دختران درست در جهت مخالف پسران، حالت جذب و پذیرش دارند و قدرت جلب توجه دیگران را از خود بروز میدهند و اگر نتوانند از این مرحله عبور کنند و “توقف شخصیت ” بهوجود آید همیشه اسیر جلب توجه دیگران خواهند شد ولی در صورتیکه در این مرحله نمانند و به مرحله پنجم صعود کنند به جای تمایل به جذب همگان و صرف تمام نیرو برای این راه، تنها به همسر خود توجه کرده و بقیه تواناییها جسمی و روحی خود را صرف سازندگی میکنند.
توقف در شخصیت در زنان منجر به بیماریِ خودنمایی میشود و تمام زندگی او را میبلعد و موقعیت هر گونه تجربه انسانی و حیاتی را از او سلب میکند. ”
نویسنده:عبدالحمید واسطی
منبع: سایت ۹ دی
ه مناسبت سالروز ولادت حضرت زهرا(س) و روز زن؛
خبرگزاری فارس: عضو هیأت علمی دانشگاه تهران گفت: حضرت زهرا(س) نخستین بانوی مسلمان بودند که با ایراد خطابههای متعدد مقابل دشمنان، توانستند علاوه بر حفظ حیا و حجاب، نقشهای اجتماعی خویش را به نحو احسن ایفا کنند.
وی اظهار داشت: در واقع زنان به جای آنکه در نقشهای حساس به عنوان افرادی که باید در نخستین و کوچکترین واحد اجتماعی یعنی خانواده، به خوبی بتوانند ایفای نقش کنند، بیشتر به نقشهای کاذبی که در غرب وجود دارد روی میآورند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه نقشهای مطرحی که در غرب برای زنان تعریف شده به عنوان یک فعالیت موفق و برتر معرفی میشود، نقشهایی نیست که فرهنگ و سازندگی را برای جامعه به ارمغان بیاورد، تصریح کرد: بنابراین، بحرانی که برای زنان در این جوامع رخ میدهد بنحوی یک بحران اخلاقی ـ اجتماعی است که از انزوا طلبیهای اعضای خانواده نسبت به هم سرچشمه میگیرد.
وی در ادامه افزود: البته در برخی از اجلاسهای بینالمللی، بر الگوهای خانوادهمحوری تأکید میشود که در واقع این مسئله نشانگر این نکته است که غرب تجربههایی را در غالب اجتماع خویش لمس کرده که هماکنون به ریشهها و نقشهای اصیل زنان بازگشتهاند.
امینزاده در خصوص ارزیابی وضعیت زنان شرق به ویژه زنان کشور ایران گفت: زنان شرق نه تنها مصرف کننده نیستند بلکه همواره خود را به عنوان نیمی از اجتماع میپندارند. از اینرو آنها افرادی با رویکردی فرهنگی هستند که نقشهایی را برای خود قائلاند در واقع زنان، متولی شکلدهی روحیه و شخصیت افراد بوده و همواره سعی میکنند این وظیفه خویش را با آمادگی لازم انجام دهند.
وی با بیان اینکه نه تنها در بسیاری از جوامع شرقی بر حسن خلق و کسب مهارتها در خصوص دختران تأکید میشود بلکه به لحاظ خانواده و اجتماع، آنها باید افرادی مقید باشند، ابراز داشت: ایران در میان کشورهای اسلامی، ایران کشوری پیشرفته و مدرن است که در عین حال که یک سری الگوهای توسعه و پیشرفت را تجربه کرده و مدنظر دارد، نقشهای اصیلی را نیز برای زنان قائل است بدین معنا که توسعه و پیشرفت، آنها را دچار خمودگی و خلأ فرهنگی نمیکند؛ شاید بخشهایی از جامعه چنین تأثیراتی را بپذیرند که این امر کاملاً مشخص است اما بیشتر زنان سعی میکنند با حفظ هویت خود، مسیرها و اهداف توسعه کشور را نیز مدنظر داشته باشند.
امینزاده در پاسخ به اینکه آیا تاکنون غرب توانسته عدالت اجتماعی را برای زنان فراهم کند، عنوان کرد: در غرب، یک سری حقوق شهروندی برای زنان وجود دارد که ظاهراً نشاندهنده وجود عدالت اجتماعی است منتها در بطن قوانین و روابط اجتماعی آنها مشاهده میشود که عدالت اجتماعی در حدی نیست که شعار آن داده میشود. بنابراین بسیار سادهانگارانه است که ما تصور کنیم عدالت، صرفاً با یک سری امتیازات ظاهری که به افراد داده میشود در متن جامعه غرب اجرا میشود.
وی ادامه داد: در بسیاری از کشورها به لحاظ پستهای مدیریتی و اجرایی که وجود دارد همواره شاهد مقاومت مردان برای عدم در اختیار قرار دادن این پستها به زنان هستیم اگر چه زنانی هم هستند که این قابلیتها را دارند اما تاکنون غرب نگاه صحیحی به زنان نداشته است و بحث عدالت اجتماعی نیز در سایر کشورها به همین گونه است لذا در کشور ما تلاش میشود تا در مباحث مدیریتی، نگاه مثبتی نسبت به زنان داشته باشد و به اعتقاد بنده این روند رو به گسترش است.
این عضو هیأت علمی دانشگاه در خصوص دیدگاه سعودیها نسبت به زنان تصریح کرد: اگر چنین کشوری در بین کشورهای مستقل و استقلالخواه قرار میگرفت بارها و بارها از سوی سازمانهای بینالمللی به خاطر این نوع برخورد خود، مورد اتهام قرار میگرفت اما به خاطر وابستگی سران این کشور به غرب، رفتارهای تبعیض آمیز و سرکوبگرایانه آنها در ارتباط با زنان به هیچ وجه قابل دفاع نیست.
وی با اشاره به عدالت اجتماعی از منظر اسلام گفت: اسلام دینی پویا بوده و ما نمیتوانیم مدعی شویم تمام اسلام، عمل به قوانین ثانویهای است که امروزه ما به آنها عمل میکنیم، چرا که اگر دین مبین اسلام، مقتضیاتی را بنابر فراخور زمان و جامعه، احساس کند حتماً آنها را در قالب مسائل مستحدثه بیان میکند، لذا حرکت علما برای کشف مسائل جدید در ارتباط با تحقق عدالت اجتماعی از همین جهت است.
امینزاده ابراز داشت: بنابراین با توجه به نقشهایی که امروزه زنان به عهده دارند باید براساس نقشهای اصیل خانوادگی و اجتماعی به گونهای حرکت کنند که نسبت به اصول بنیادین اسلام، ظلمی صورت نگیرد که اسلام نیز این ظلم را نخواهد پذیرفت.
وی با بیان اینکه فعالیت اجتماعی زنان به طور مسلم، نیازمند الگو است، افزود: انسانها در تمامی زمانها به یک الگوی شایسته نیاز دارند. اگر چه آن الگو در صدر اسلام باشد که امروز آن الگو نیز میتواند جواب بدهد؛ بدون رعایت حیا و عفاف، حضور زنان در اجتماع با مخاطراتی روبهرو میشود، نمیتواند آنگونه که شایسته است استعدادهای خویش را شکوفا کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه تصریح کرد: حضرت زهرا سلامالله علیها به عنوان الگویی از جانب اسلام برای تمامی مسلمانان ـبهویژه بانوانـ معرفی شدهاند که با وجود آنکه ایشان جزو نخستین ولایتمداران جهان و نخستین بانوی مسلمان بودند و با ایراد خطابههای متعدد در مقابل دشمنان، توانستند علاوه بر حفظ حیا و حجاب، نقشهای اجتماعی خویش را به نحو احسن اجرا کنند. از اینرو حضرت فاطمه سلام الله علیها الگویی برای ما هستند که اگر به طور شایسته از ایشان بهره ببریم جامعهای سالم و پویا خواهیم داشت.
حجتالاسلام زائری:
خبرگزاری فارس: یک نویسنده و فعال رسانهای معتقد است: حجاب زن باعث تکریم زن است.
به گزارش خبرگزاری فارس به نقل از پایگاه اطلاعرسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیتالله العظمی خامنهای، حجتالاسلام محمدرضا زائری نویسنده و فعال رسانهای در نوشتهای به مناسبت روز میلاد حضرت زهرا(س) و روز زن نوشت: داشتن حجاب برای زن در واقع برای تکریم مقام زن است.
متن کامل این یادداشت در ذیل میآید:
نگاهی به دیدگاه رهبر معظم انقلاب در مورد حجاب
سخنان رهبر انقلاب که در جایگاه ولیفقیه، معارف غنی اسلامی را برای مخاطبان به زبانی ساده و کارآمد و بر طبق مصادیق عینی و مشخص ارائه میکند، کاربردیترین منبع برای فهم دیدگاه روشن اسلام در موضوعات و چالشهای روز است.۱
یکی از این موضوعات عینی و ملموس که شاید هیچکس نتواند به اندازه رهبر انقلاب در ارتباط با آن رهنمودهای شفاف و روشن ارائه کند، مسئله مهم و حساس و دقیق “حجاب ” است و جالب اینکه حجم اهتمام و گفتار ایشان در این موضوع برخلاف توقع و انتظار بسیار قابل توجه است.۲
مجموعه سخنان رهبر انقلاب در این زمینه را شاید بتوان در چند محور اساسی و مشخص خلاصه کرد که بعضی به زیرساختهای نظری و مفهومی حجاب و برخی به کارکردهای اجتماعی و فرهنگی حجاب نظر دارند و در نهایت تصویر روشنی از نوع نگاه انقلاب اسلامی ایران به مسئله حجاب ترسیم میکنند.
یکی از مهمترین این مبادی و اصول توجه به مسئله حجاب به عنوان بخشی از یک مفهوم کلان و جامع فرهنگی و اجتماعی، نه به عنوان یک مسئله مستقل و انتزاعی و مجرّد است. ایشان مسئله حجاب در فرهنگ غرب را پرداخته و حاصل تفکر اروپایی – با همان ریشه و اساس رومی- میدانند که امروز از طریق سیاستهای فرهنگی غربی و غالبا در خلال قالبهایی چون فیلمهای سینمایی حاکمیت و نفوذ پیدا میکند و با موضوعات اساسی و مهمی چون جایگاه و ارزش انسان و تعریف خانواده کاملاً مرتبط است.
غرب و نقشه انسانی عالم
ایشان از این زاویه ضمن استفاده از تعبیر دقیق و گویای “نقشه انسانی عالم ” با نگاهی حکیمانه و رویکردی تمدنی به تحولات اجتماعی بشری مینگرند و مسئله زن را قبل از بحث حجاب به عنوان اساس و مبنای چالشهای بعدی چون حجاب مطرح می کنند: “وقتی مابه نقشه انسانی عالم و جوامع بشری نگاه می کنیم – هم جوامع اسلامی مثل کشور خودمان و سایر کشورهای اسلامی، هم جوامع غیر اسلامی و از جمله جوامع به اصطلاح متمدن و پیشرفته- میبینیم که در همه این جوامع متأسفانه مسألهای به نام مسأله زن همچنان وجود دارد. ”
و سپس از همین نقطه بحث اساسی و محوری خانواده را که زنان رکن اصلی آن بهشمار میآیند،با اشاره به برخی آمار و اطلاعات جدید در خصوص مشکلات مربوط به خانواده در سطح جهان، به بحران جدی دنیای معاصر در همه نقاط جهان بهویژه کشورهای غربی و صنعتی اشاره دارند و ریشه آن را خطای راهبردی در تعریف نقش زن و روابط او ارزیابی میکنند: “مسأله خانواده که امروز یک مشکل اساسی در دنیاست از کجا ناشی میشود؟ …اگر این یک قلم مسأله خانواده را شما در دنیا بررسی کنید و این بحرانی را که در مسأله خانواده وجود دارد درست مورد توجه و کاوش قرار بدهید میبینید که این ناشی از آن است که مسائل مربوط به ارتباطات دو جنس و همزیستی دو جنس و روابط دو جنس حل نشده یا به تعبیر دیگری، نگرش نگرش غلطی است. ”
ایشان با تأکید بر جایگاه زن در تفکر اسلامی از اهتمام شگفت رسول گرامی اسلام صلىاللهعلیهوآله به این مسأله یاد میکنند و بوسیدن دست فاطمه زهرا سلاماللهعلیها توسط آن حضرت را چیزی بسیار بالاتر از یک رابطه عاطفی و شخصی و نشانه جایگاه والای زن در اندیشه اسلامی می دانند و با این تعبیر که “اسلام به خانواده اهمیت میدهد ” به جایگاه زن در خانواده و سپس ترکیب محیط اجتماعی میپردازند: “مسأله زن واقعاً مسأله مهمی است… نقش زن در خانواده، در اجتماع، ارزش و اهمیت زن و اموری از این قبیل، چیزهایی است که ما حقیقتا به آنها کم پرداختهایم و از این کم پرداختن خسارت هم میبینیم. ”
آنگاه از این خاستگاه با قاطعیت و صراحت کامل از تشریع حجاب و دیدگاه اسلام در این زمینه دفاع میکنند و بلکه از این بالاتر، میکوشند تا موضع جمهوری اسلامی در جنگ فرهنگی و نرمستیز فکری موجود را از یک موضع انفعالی برای پاسخگویی به یک موضع جدی و فعّال و پرسشگر تبدیل کنند: “در مسأله زن ما از دنیا طلبکاریم، ما مدعی دنیاییم… این ما نیستیم که باید از موضع خودمان دفاع کنیم، این فرهنگ منحط غرب است که باید از خودش دفاع کند. ”
ایشان با این رویکرد تعریفی انسانی و همهفهم و معقول از زن در دیدگاه اسلام به دست میدهند و بر این اساس به تحلیل استراتژی روانی و تبلیغی کلان غرب در حوزه فرهنگ میپردازند و به موضوعی اشاره میکنند که شاید بدون تبیین صحیح آن هرگز نتوان به نتیجه قابل ملاحظهای در مورد بحث حجاب رسید: “زن، آن بخش زیبای آفرینش بشر است. این بخش زیبا به طور طبیعی با اندکی در پرده بودن همراه است، این خاصیت این بخش زیبا و لطیف وجود انسانی است. این پرده را دریدن و آنچه را که باید با نظم و قانون پیگیری شود – آن نیاز غریزی انسانی، چه در زن و چه در مرد- بیقانون و بینظم در جامعه رواج دادن، بزرگترین خیانتی است که در درجه اول به زن و در درجه بعد به همه بشریت – زن و مرد انجام گرفته، این کار را سیاستهای غربی کردهاند.
آن طور جنس زن را – یعنی همان بخش زیبا و لطیف و مستور و در پرده وجود بشر را – برای شغل، برای تبلیغات، برای کار به میدان کشاندن، از لبخند او، از زیباییهای او، از جسم او، از چهره او برای ترویج فلان جنس بیارزش و پست، برای به دست آوردن پول استفاده کردن، این چیزها را هم دنبال خودش دارد، طبیعی است. ”
ایشان با این رویکرد به روح تشریع حجاب در احکام اسلامی یعنی تکریم و تجلیل زن اشاره میکنند و با تعبیر دقیق و مختصر “حجاب زن، تکریم زن است ” به سرنوشتی که فرهنگ غربی برای زن رقم زده است، اشاره مینمایند و علیرغم آنکه منکر تجربههای مثبت فرهنگ غرب نیستند وضعیت آشفته زن در جهان امروز را مورد بررسی قرار میدهند: “زن در فرهنگ و دنیای غربی به ابتذال کشانده شده، تحقیر شده و به او اهانت شده است… زن برای اینکه شخصیت خودش را نشان بدهد، بایستی برای مردان چشمنواز باشد. این شد شخصیت برای یک زن؟ بایستی حجاب و عفاف را کنار بگذارد، جلوهگری کند تا مردها خوششان بیاید، این تعظیم زن است یا تحقیر زن؟… یکی از نشانههای مردسالاری غربیها همین است که زن را برای مرد میخواهند، لذا میگویند زن آرایش کند تا مرد التذاذ ببرد. این مردسالاری است، این آزادی زن نیست. این در حقیقت آزادی مرد است. میخواهند مرد آزاد باشد، حتى برای التذاذ بصری، لذا زن را به کشف حجاب و آرایش و تبرّج در مقابل مرد تشویق میکنند. ”
با این مقدمه صریح و روشن، تعریفی که اسلام برای زن ارائه داده آشکار میگردد و آن جمع بین شرایط طبیعی و خصوصیات بشری و اختصاصی زن با ارزشها و کرامتهایی است که سعادت و نیکبختی فرد و جامعه را در دنیا و آخرت تأمین میکند و در مقابل آن حقارت و پستی، به زن عظمت و بزرگی میبخشد: “عظمت زن آن است که بتواند حجب و حیا و عفاف زنانه را که خدا در جبلّت زن ودیعه نهاده است، حفظ کند. این را بیامیزد با عزّت مؤمنانه، این را بیامیزد با احساس تکلیف و وظیفه. آن لطافت را در جای خود به کار ببرد، آن تیزی و بُرندگی ایمان را هم در جای خود به کار ببرد. این ترکیب ظریف فقط مال زنهاست، این آمیزه ظریف لطافت و برندگی، مخصوص زنهاست، این امتیازی است که خدا به زن داده است. ”
آیا زن را به حاشیهنشینی دعوت میکنیم؟
حال آیا دیدگاه اسلامی چنین زنی را در چنین محیط و جامعهای به انزوا و پنهان شدن دعوت میکند یا برعکس، با حفظ کرامت و جایگاه والای او نقشهای برجستهتر اجتماعی برای او رقم میزند؟ رهبر انقلاب با ذکر نمونههای عینی و مقایسه شرایط در دوران طاغوت و تحولات گسترده بعد از انقلاب تأکید میکنند که نه تنها حفظ حجاب به معنی انزوا و حاشیهنشینی زن نیست بلکه برعکس زن در چنین دیدگاهی از یک عنصر حاشیهای و تزئینی به یک عنصر تعیینکننده و فعّال و مؤثر تبدیل میشود و این چیزی است که امروز جمهوری اسلامی ایران به عنوان الگویی برای دیگر جوامع عرضه میکند. بدین ترتیب ایشان صراحتاً حجاب را در متن حضور اجتماعی پویا و جدّی زن تعریف میکنند: “مسأله حجاب به معنای منزوی کردن زن نیست، اگر کسی چنین برداشتی از حجاب داشته باشد برداشتش کاملاً غلط و انحرافی است… حجاب به هیچ وجه مزاحم و مانع فعالیتهای سیاسی و اجتماعی و علمی نیست. ”
دلیل این رویکرد آن است که حجاب – هرچند بسیار مهم و جدی- نه یک عنصر مستقل و انتزاعی، بلکه نقطهای است از مجموعه نقاط متعدد و متنوعی که در مجموع تعریف اسلام از زندگی، انسان، دین و روابط اجتماعی را شکل میدهند و دارای غایت و هدف بسیار کلان و گستردهای هستند و حفظ و ترویج ارزشهایی را تضمین میکنند که از خلال آنها جامعه و فرد آرمانی محقق میگردد: “باید گوهر انسانی در زن و مرد رشد پیدا کند، این یک مسأله ارزشی است… مسأله حجاب مسألهای است که اگر چه مقدمه است برای چیزهای بالاتر، اما خود یک مسأله ارزشی است. ما که روی حجاب این قدر مقیدیم به خاطر این است که حفظ حجاب به زن کمک میکند تا بتواند به آن رتبه معنوی عالی خود برسد و دچار آن لغزشگاههای بسیار لغزندهای که سر راهش قرار دادهاند نشود. ”
حال برای تأمین این هدف چه باید کرد؟ وقتی حجاب یکی از اساسیترین عناصر جامعه اسلامی و رمز صلاح و سداد زن مسلمان – به عنوان رکن خانواده- تلقی میشود و دشمن هم به همین سبب بیش و پیش از هر چیز آن را هدف قرار داده، برای محافظت از آن و گسترش آن چه باید کرد؟
با منطق رفتار کنید
رهبر انقلاب در اینجا ضمن تأکید بر دغدغه همیشگی خود در خصوص ترویج کتابخوانی و توسعه زمینههای رشد علمی و آگاهیهای فرهنگی زنان به آموزش و تربیت اشاره میکنند۳ و – ضمن در نظر گرفتن ضرورت وجود اقدامات قانونی- فعالیت فرهنگی و تبلیغی را کارآمدترین راه حل میدانند و تأکید میکنند که برای درمان یک بیماری و حل یک مشکل، باید از همان مسیر و موضعی عمل کرد که مشکل آغاز و منتشر شده است: “بهترین راه تأمین حجاب هم همین است که با منطق برخورد شود… آن چیزی که در اساس لازم است و مهمتر از همه، این است که شما ذهن این دختر جوان، یا این زن را – که عمده هم خانمهای جوان هستند- با اهمیت حجاب آشنا کنید، یعنی به او تفهیم کنید که حجاب از لحاظ شرعی و از لحاظ منطقی این است. در ذهن او استدلال صحیح را در مورد رعایت حجاب راسخ کنید. شما با تبلیغات کار کنید، یعنی همان حربهای را که افراد مورد نظر شما برای سست کردن اعتقاد به حجاب به کار میبرند شما هم به کار ببرید… از لحاظ اجتماعی هم به ترویج دیدگاه خودتان بپردازید. ”
این محورهای اصلی – و برخی محورهای فرعی سخنان ایشان مانند تأکید بر ویژگیهای بومی و ملی فرهنگ حجاب – اگر به درستی و با شیوههای حرفهای و عالمانه و کارآمد به زبان محصولات فرهنگی ترجمه شوند و بر اساس آنها راهبردهای عملیاتی و اجرایی در سیاستگذاریهای فرهنگی شکل گیرد قطعاً حاصل بسیار ارجمندتری خواهند داشت.
در آن صورت بیتردید نیازی به این همه کار موازی و تکراری و گاه کمنتیجه که بدون مبنای فکری و نظری و نقشه دقیق اجرایی و مشخص در دستگاههای مختلف صورت میگیرد نخواهد بود و از این وضع آشفته و بیسامان در صورتبندی فرهنگی جامعه به در خواهیم آمد.
امروز با توجه به ضرورتی که همه دلسوزان دارای دغدغه و نهادهای فرهنگی و اجتماعی مسئول – و بعضاً حتى نهادهای غیر فرهنگی و غیر مسئول- برای فعالیت در زمینه حجاب احساس میکنند ناخواسته به سمت و سویی میرویم که گاه برخی فعالیتها نه تنها نتیجه مثبت ندارد بلکه یا دارای نتیجه کاملاً منفی یا حداقل خنثىکننده فعالیتهای دیگر است.
اگر در نرمستیز فرهنگی امروزمان حقیقتاً رهبر انقلاب را به عنوان فرمانده در جایگاه رصد و تشخیص خطر و تعیین اصول کلان برای مقابله و دفاع مقدس فرهنگی میدانیم باید صادقانه در فکر و باور و مجدّانه در عمل و واقع همه طراحیها وسیاستگذاریهای فرهنگی – در سطوح مختلف از گردآوری اطلاعات صحیح تا ارزیابی مواضع خطر و طراحی نقشه عملیات- با توجیه یک فرمانده صورت گیرد نه اینکه سخنان و رهنمودهایشان را در زمینههای مختلف تنها برای تعارف و تزیین به کار بریم و در عمل به کار خود – حتى با نیت خیر- بپردازیم.۴
پینوشت:
۱٫ شاید به همین دلیل انتشار و تدوین گفتهها و نوشتههای رهبر معظم انقلاب و ترجمه آنها – یا لااقل گزیدههای موضوعی آنها- به زبانهای دیگر اهمیت بیشتری پیدا میکند و کوتاهی در این زمینه به هر دلیل و توجیهی که باشد جای گله افزونتری باقی میگذارد.
۲٫ این عبارات را از مجموعهای برگزیدهام که با عنوان “حجاب در پرتو رهنمودهای مقام معظم رهبری ” در خرداد ۸۹ به همت ستاد فرهنگی فجر انقلاب اسلامی منتشر شده است.
۳٫ همین توجه و اهتمام جدی جمهوری اسلامی و رهبر انقلاب به رشد فکری و علمی بانوان از درخشانترین نقاط کارنامه فرهنگی نظام و دستاوردهای ملموس انقلاب است که میتوان و باید در دنیا مطرح کرد و روی آن ادعا داشت. ولی متأسفانه – مثل بسیاری دیگر از برکات انقلاب اسلامی- چنانکه باید مورد اهتمام و توجه نبوده است.
۴٫ در غیر این صورت و با نهایت تأسف خواهیم دید که وضعیت همه موضوعات فرهنگی دیگر هم مانند حجاب، هرچه بگذرد به سمت و سوی مطلوب نخواهد رفت و برخی رهنمودهای کلان ایشان بعد از بیست سال همچنان، چنانکه شایسته است به قالبهای اجرایی درنخواهند آمد.
خبرگزاری فارس: رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم گفت: حیا و عفت از گوهر وجودی زن در برابر ناملایمات محافظت میکند.
حجتالاسلام محمدصادق یوسفیمقدم امروز در گفتوگو با خبرنگار فارس در قم، ضمن تبریک سالروز میلاد حضرت زهرا (س) اظهار داشت: از نظر تفکر دینی بر اساس فهم قرآن زن و مرد در اسلام با یکدیگر شریک هستند و خداوند متعال در اصل اسلام و ارزشهای الهی تفاوتی بین زن و مرد قرار نداده است.
وی با اشاره به آیهای از قرآن گفت: کسی در نزد خدا از ارزش و اهمیت برخوردار است که دارای تقوای افزونی باشد و زن و مرد در برابر پروردگار میتوانند به رقابت بپردازند و هر فردی فضل بیشتری در درگاه خداوند به دست آورد، ارزشی بیشتری کسب میکند.
رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم خاطرنشان کرد: باید بدانیم تفاوتی در اساس و پایه انسانیت بین زن و مرد قرار داده نشده و حتی در حقوقی که خداوند متعال برای زن و مرد قرار داده برابری مشاهده میشود.
یوسفیمقدم تصریح کرد: حق حیات، اشتغال و مسکن در اسلام و قرآن برای زن و مرد به طور مساوی قرار داده شده و حتی در مواردی حقوقی مضاعف برای زنان مانند حق مهریه و نفقه قرار داده شده است و آیات قرآن ما را به این واقعیتها نزدیک میکند.
وی تاکید کرد: با وجود حقیقت انسانی و حقوقی که خداوند برای بشر قرار داده برای حضور اجتماعی زن و مرد از آنها خواسته است که مسائلی را رعایت کنند.
رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم با اشاره به سفارشات اسلام به زنان و مردان اذعان کرد: توجه زن و مرد به عفت عمومی از مواردی است که زن و مرد ملزم به رعایت آن هستند و اگر به این امر نپردازند از نظر تفکر دینی دستورالعمل الهی را اجرا نکردند.
یوسفیمقدم خاطرنشان کرد: خداوند متعال در سوره نور آیه ۳۰ و ۳۱ دستورات خاصی ابلاغ کرده و به مردان دستور داده که از ناپاکیها و آلودگیهای جنسی فاصله بگیرند و موظف هستند در این حوزه خود را تزکیه کنند.
وی تصریح کرد: خداوند متعال همین خطاب را برای زنان بیان میکند و به زنان را دعوت میکند چشمهای خود را از هر نوع گناه و ناپاکیها بازدارند تا از زندگی سالم اجتماعی بهرهمند شوند.
رئیس مرکز فرهنگ و معارف قرآن کریم با اشاره دیگر سفارشات اسلام به زنان و مردان اظهار داشت: زن و مرد برای حضور در جامعه باید عفت عمومی را رعایت کنند و مسئله توجه به عفت اختصاص به زنان ندارد و باید به این نکته توجه شود که بحث حیا و عفت تنها ویژه زنان نیست.
یوسفیمقدم خاطرنشان کرد: البته زنان به دلایلی خاص که خداوند متعال در وجود آنها قرار داده دستورالعملهایی خاص در زمینه حیا و عفت عمومی دارند.
خبرگزاری فارس: امام جمعه نهاوند گفت: عفت و حیای زن سرمایه اصلی است به طوری که اگر حیا و عفت از زنی گرفته شود، زن در فرهنگ اسلامی دیگر سرمایهای ندارد.
حجتالاسلام عباسعلی مغیثی امروز در گفتوگو با خبرنگار فارس در همدان با بیان اینکه جامعهای سالم بماند، باید زن جامعه سالم باشد، اظهار داشت: با توجه به اینکه در روایات تاکید بسیاری برعفاف و حجاب زنان صورت گرفته است، باید زنان به این عفاف و حجاب که هدیهای از سوی خداوند برای زنان است توجه کنند.
وی با تأکید بر جملهای که بهشت زیر پای مادران است، ادامه داد: اگر زنان صالحه در جامعه شکل گیرند در آینده نسل تربیتی او نیز صالحه میشوند چرا که همواره زنان پشتوانهی مناسبی برای تربیت مردان و فرزندان هستند که این نشان از ارزش والای زن در جامعه است.
امام جمعه نهاوند بیان کرد: بیجهت نیست که فرهنگ غرب در تعارض با فرهنگ اسلامی این همه آزادیهای بیحد و حصر به زن و مرد و بیحجابی و خودنمایی داده است چرا که اگر بتوانند دختران و زنان ما را به فساد بکشند تمام جامعه به فساد کشیده میشود.
وی ابراز داشت: اگر زنانی که مردان را میسازند در جامعه به فساد کشیده شوند، انحطاط آن جامعه قطعی است، بنابراین زنان و دختران باید بدانند امروز یکی از راههای دشمنان اسلام برای مقابله با انقلاب به ابتذال کشیدن جامعه توسط زنان و دختران است.
مغیثی اضافه کرد: کلیدیترین کاری که دشمنان اسلام برای از بین بردن حجاب و عفاف زنان مسلمان به کار گرفتهاند، ترویج بدحجابی، هرزهگی و خودنمایی زن است که اگر دشمن در این ترفند موفق شود نه تنها زنان بلکه کل جامعه را به انحراف میکشند.
وی آشنایی با فرهنگ و آداب اسلامی را از مهمترین ابزار رویآوری به حجاب و عفاف دانست و افزود: بهترین راه رسیدن به حجاب و عفاف، آشنایی با فرهنگ دین است به طوری که بدانیم زن سرمایه اصلی عفت و حیاست و اگر عفت و حیا از زنی گرفته شود این زن در فرهنگ اسلامی دیگر سرمایهای ندارد.
امام جمعه نهاوند در خصوص بهکارگیری راهکارهایی در زمینه کنترل حجاب و عفاف، بیان کرد: مجلس شورای اسلامی میتواند تا حدی اجبار به کار گیرد تا اگر کسی بیش از حد پردهدری کرد و عامل انحراف در جامعه را فراهم کرد باید در مواردی از ابزار اجبار استفاده کنند.
وی بیان داشت: دختران باید قدر حجاب و عفاف را دانسته و به مبانی این ارزشها روی آورند که در این راستا برای اینکه به این آفت گرفتار نشویم باید راهکارهای مناسبی در نظر گرفته شود.
مغیثی اظهار داشت: برخی از زنان بدحجاب خیابانها به صورت تشکیلاتی هستند که برای انحراف جامعه در محافل عمومی حضور مییابند که مسئولان مرتبط باید قبل از تبدیل به یک فاجعه اقدامات و راهکارهایی را به کار گیرند.
وی تصریح کرد: همه ما باید در راستای اشاعه فرهنگ حجاب و عفاف در جامعه تلاش کنیم چرا که حجاب حافظ ارزشهاى والاى معنوى زنان در برابر مردان است و در طول تاریخ حجاب مانع از فساد و تباهى و افتادن در دام شهوتپرستان خودپرست شده است.
امام جمعه نهاوند در پایان خاطرنشان: همه ما و مسئولان مرتبط با ایجاد کارهای فرهنگی و آگاهی بخشی نسبت به این مقوله مهم جامعه توجه کنیم و زنان را از ارزشهای وجودی خود آگاه سازیم تا در آتش ستیزهجویی دشمنان اسلام و ایران فنا نشوند
منبع: خبرگزاری فارس