حیا در گفتار به چه معناست؟

حیا در لغت به معانی مختلف امده است از قبیل: شرم ،آزرم، هویدا گردیدن راز، زیستن و غیره…حیا در تعاریف علمای اخلاق عبارت است از: اجتناب از آن چه عقل و عرف نیز آن را زشت و ناپسند می دانند. در دیگر تعاریف از حیا به نوعی انفعال و اتصاف نفسانی و انزجار ازکار خلاف آداب برای جلوگیری ازکوتاهی کردن درحق دیگران،جهت حرمت شخص مقابل و مواجهه با آنچه آن را نقص می دانند ،یاد شده است.

حیا در گفتار به چه معناست؟

در تعریف امام صادق (ع) امده است: حیا ،نوری است که جوهر آن، سینه ایمان است، و یک حالت بازدارندگی و خویشتنداری در برابر هرچیزی که با توحید و معرفت ناسازگاری داشته باشد، در انسان ایجاد می کند.بنابر این تعبیر امام صادق اگر آدمی ببیند عملی،رابطه ای، برخوردی، لبخندی، یا نگاهی با توحید همخوانی نداشته باشد، آن را انجام نمی دهد. بحث در مورد جنس و ماده حیا و حالتهای روانشناسی بماند برای بعد واما مبحث مورد نظر من حیا در گفتار می باشد.که امیدوارم مورد توجه قرار گیرد و همگی به کارببندیم.

حیا در گفتار چیست؟

اصولا زبان دارای کاربردهای گوناگونی است.علاوه بر این که وسیله ای برای چشنده مزه غذا می باشد، وسیله ای برای رد و بدل کردن یک سری اطلاعات می باشد واما کاربردهای مهم تر و رایج تری نیز دارد.یکی از این کاربردها که اغلب به آن توجه نمی شود،تنظیم و تعدیل حیا در ارتباطات است. در واقع نوع واژگان،نوع گویش و ترکیب سخن گفتن میزان حیای انسان در گفتار را رقم می زند.به تعبیر قرآن کریم ازنوع گویش آنان، آنان را خواهی شناخت.(محمد، ۴۷/۳۰)

امام علی (ع) نیز فرموده اند: :سخن بگویید تا شناخته شوید، زیرا انسان زیر زبان خویش نهفته است.(نهج البلاغه/حکمت ۳۹۲)

تامرد سخن نگفته باشد عیب و هنرش نهفته باشد

در حقیقت حیا در گفتار،شخصیت و هنر افراد را جلوه گر می سازد.حیا در گفتار با چند عامل نمایان می شود: الف)حیا در استفاده از زبان

ب) بیان مطلب مناسب

ج) حیا نسبت به مخاطب

د)تذکر دادن

ه) درخواست کردن

و)بیان مسائل جنسی

ز)بیان طنز و فکاهی

ح) جذاب تر کردن رمان ها

ط)غنا و آوازخوانی

در این مبحث دوقسمت اول را توضیح میدهم و مابقی بماند برای بعد

الف)حیا در استفاده از زبان

درحدیث آمده است که حضرت موسی(ع) به خداوند عرض کرد: “پروردگارا! من شرمسارم از این که با تو با زبانی سخن بگویم که با دیگری صحبت کرده ام و حیای من ازتو مانع صحبت با دیگران می شود”.

اگر ما نیز به یاد بیاوریم که هر روز پنج مرتبه با همین زبان با خدا سخن می گوییم،آیا دیگر هرگونه مطلبی را بر زبان جاری خواهیم ساخت؟خیلی باید به این مسئله دقت کنیم.

ب) بیان مطالب مناسب

در درجه اول محتوای کلام باید از معاصی گفتاری چون دروغ،غیبت،تهمت، تمسخر، تخریب و هتک حرمت دیگران خالی باشد.با رواج حرمت شکنی اعتماد اجتماعی از بین می رود و ضربه محکمی به اجتماع و نظام وارد می شود.همیشه بدانیم”حرمت مومن از حرمت خانه خدا(کعبه) بیشتر است.(خصال،ج۱،ص۲۷)

روایتی داریم که امام صادق (ع) دوستشان راگم کرده بودند و دنبال او می گشتند.فردی نزد ایشان آمد و برای این که فردی راکه امام دنبال او بود،خراب کند گفت: او نبطی است.حضرت فرمود: اصل هر فردی عقل او،نسل هرفردی دین او وکرامت او تقوای او
است و همه مردم در آدمیت یکسان هستند.(بحارالانوار،ج۷۵،ص۲۰۲) پس آن مرد از این که پشت سراو حرف زد،حیا کرد.

این قدر حرمت مومن بالاست که امام کاظم(ع) می فرمایند:گوش و چشم خودت را درمورد برادر دینی ات دروغگو بشمار! اگر پنجاه نفر نزدتو قسم خوردند، ولی خود آن فرد سخن دیگری گفت،اورا تصدیق و دیگران را تکذیب کن.مبادا چیزی برزبان جاری کنی که موجب خواری وی شود و مردانگی و آبروی اورا نزد دیگران از بین ببری که در این صورت در زمره کسانی خواهی بود که خداوند درباره آنان فرمود:بدرستی برای کسانی که دوست دارند فحشا را درمیان اهل ایمان پراکنده سازند،عذابی دردناک خواهد بود.(نور/۲۴/۱۹-کافی،ج۸،ص۱۴۷)

در درجه بعد سخن سبک و بدون وقار بر زبان جاری نسازیم. درشت گویی،فحش دادن، به زبان آوردن امور تحقیر کننده و همچنین سخنان نامناسب،گفتاری است فاقد حیا، چراکه هرسخن جایی و هرنکته مکانی دارد. و روشن است که گزینش واژگان و کلمات نیز نقشی بسزا در نحوه بیان مطالب دارد. و بر عکس درمورد زنان چه بسا نرم و لطیف سخن گفتن با نامحرمان مخالف حیاست.آن چنان که قرآن به زنان توصیه می کند: صداهای خود را خاضع و نرم نکنید،چه بسا کسانی که قلبشان مریض است تحریک گردند.(احزاب/۳۳/۳۲)

http://alesra.wordpress.com