خانه / از منظر اسلامی / اعتقادات / جمال زن در جلال حجاب

جمال زن در جلال حجاب

جمال زن درجلال حجاب

مفهوم شناسی:

در قران و روایات ائمه هدی علیه السلام کلماتی درباره مسئله پوشش بیان شده که شناخت دقیق ان در تبیین موضوع کمک شایانی می کند از این رو به بررسی این واژه ها می پردازیم:

تبرج :

در لغت به معانی بروز و ظهور می باشد و معنای اصطلاحی تبرج، آشکار کردن و جلوه گری زینتهای زن می باشد.۱

در جای دیگر تبرج را خودنمائی در مقابل مردان معنا کرده و نوشته «تبرجت: اظهرت زینتها للرجال»۲ بدحجابی یکی از مصادیق تبرج است.


حجب (حجاب):

یکی از معانی حجاب پرده و پوشش و حائل است.۳ کلمه «حجاب» هم به معنای پوشیدن است هم به معنی پرده و پوشش و بیشتر استعمالش به معنی پرده است. این کلمه از آن جهت معنی پوشش می دهد که پرده وسیله پوشش است. شهید مطهری در این باره می فرماید: «همین امر موجب شده که عده زیادی گمان کنند اسلام خواسته زن همیشه پشت پرده و در خانه محبوس باشد و بیرون نرود در حالی که وظیفه پوششی که اسلام برای زنان مقرر کرده است بدین معنی نیست.»۴

جلباب:

در قران کریم جلباب یکی از پوششهای لازم برای زنان مومنین معرفی شده است.

یا ایهاالنبی قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهن من جلابیهن ذلک ادنی ان یعرض فلایوذین و کان الله غفورا رحیما ۵

ای پیغمبر به زنان و دختران خود و زنان مومنین بگو که خویش را به چادر فرو پوشند که این کار برای اینکه انها به عفت و حرمت شناخته شوند تا از تعرض و جسارت هوسرانان ازار نکشند بسیار بهتر است و خدا در حق خلق بسیار آمرزنده است.

یکی از فرهنگ شناسان که تبع قابل توجهی در لباسها و پوششهای مسلمانان انجام داده می نویسد: «جلباب به معنای چادر بزرگی است که در شرق، زنان هنگام بیرون شدن از خانه سرتاپای خود را با آن می پوشانند.»۶

خمار:

یکی دیگر از پوششهای که قرآن کریم برای زن معرفی شده است خمار می باشد.

قل للمومنات … و لیضربن بخمر هن علی جیوبهن …۷

به زنان با ایمان بگو سرو سینه و دوش خود را با مقنعه بپوشانند.

در کتب لغت درباره این لغت چنین آمده است که خمر و خمار به معنی سرتو پوشش است؛ شراب راه خمر » میگویند زیرا حواس ظاهری و باطنی را می پوشاند؛ به روی سری زن نیز خمار می گویند زیرا به وسیله ان سرش را می پوشاند.۸

زینت:

زینت در عربی از زیور در فارسی اعم می باشد زیرا زینت هم به زیورهایی گفته می شود که از بدن جدا می شوند مثل جواهرت و هم به آرایشهایی گفته می شود که به بدن متصل است نظیر سرمه و …۹

در تفسیر صافی به نقل از علی بن ابراهیم قمی از ابی جعفر علیه السلام آمده است : «امام باقر علیه السلام فرمودند: زینت ظاهر عبارت است از جامه، سرمه، انگشتر، خضاب دستها و النگو، سپس فرمودند زینت برای محارم جای گردنبند به بالاتر و جای بازوبند به پائین و خلخال به پائین است و سوم زینتی است که اختصاص به شوهر دارد و آن تمام بدن است.»۱۰

عفت:

عفت یک بینش، منش و یک صف و خوی عالی است.

«العفه حصول حاله للنفس تمتنع بها عن غلبه الشهوه»۱۱

تاریخچه حجاب :

۱- پوشش امتیاز بشر در مقایسه با حیوانات

پوشش ، یک امتیاز بشر در مقایسه با سایر حیوانات است که با توجه به خلقت ویژه اندام انسان و غرایز و استعدادهای اوامری ضروری و لازم می باشد.

بنابر گواهی متون تاریخی در اکثر قریب به اتفاق ملتها و آیینهای جهان حجاب معمول بوده است هرچند حجاب در طول تاریخ فراز و نشیبهای زیادی را طی کرده و گاهی با اعمال سلیقه حاکمان تشدید یا تخفیف یافته ولی هیچگاه به طور کامل از میان نرفته است.۱۲

۲- فطری بودن حجاب

خلقت لباس برای هر یک از زن و مرد هدیه ای است الهی که بشر ارزانی شده است و برهنگی و کنار گذاشتن لباس دامی است از سوی شیطان و اولیای او که برای فریب انسان گسترده شده است.۱۳

در قران کریم دراین باره چنین آمده است :

ای فرزند آدم برای شما لباس فروفرستادیم که اندام شما رامی پوشاند ومایه زینت شماست ولباس تقوا بهتراست این ازآیات خداونداست باشدکه متذکرشده اند گیرید.۱۴

۳- حجاب در ادیان

۳-۱- ادیان الهی

۳-۱-۱- حجاب در آئین یهود :

درباره قوانین حجاب در قوم یهود چنین آمده است: اگر زنی به نقص قانون یهود می پرداخت چنانکه مثلا بی انکه چیزی بر سر داشت میان مردم آمد و شد می کرد یا در شارع عام نخ می رشت یا با هر صنفی از مردان درد و دل می کرد یا صدایش آنقدر بلند بود که چون در خانه اش تکلم می نمود همسایگانش می توانستند سخنان او را بشنوند در ان صورت مرد حق داشت بدون پرداخت مهریه او را طلاق دهد.۱۵

۳-۱-۲- حجاب در دین مسیح

در انجیل چنین نقل شده است: «وهمچنین خویشتن را بیارایند به لباس مزین به حیا و پرهیز، نه به زینتها و طلا و مروارید و رخت گرانبها بلکه چنان که زنانی را می شاید که دینداری می کنند به اعمال صالحه»۱۶

۳-۱-۳- حجاب در آئین زرتشت

«در کیش آریایی زنان محترم، محجوب بوده اند زنان محترم در ایران برای حفظ حیثیت طبقه ممتاز و ایجاد حدودی که آنها را از فرمان عادی و طبقه چهارم، امتیاز دهد صورت خود را می پوشانند و گیسوان خود را پنهان نگه می داشتند.»۱۷

نقش اسلام در تعدیل پوشش زن

قدر مسلم این است که پوششی که در اسلام به زنان امر نموده است حبس کردن زندانی زن نیست در برخی کشورها چون ایران قدیم و هند و چین چنین عقیده هایی وجود داشته است علاوه بر این پوششی که در دین اسلام بیان شده خیلی آسان تر و سهل تر از سایر ادیان و مانند یهود و مسیح …. بوده است، اسلام در واقع با ارائه چهار چوب صحیح برای پوشش زن، زمینه فعالیت وی را در صحنه های مختلف سیاسی فرهنگی و اقتصادی جامعه فراهم می کند؛ بدون آنکه زن در این حضور آسیبی به خود و جامعه برساند، در مجموع با وجود جنبه های فطری بودن و دینی بودن حجاب برای زن، دشمنان بشریت همواره در جهت مخالف به تبلیغ و انحراف انسانها پرداخته که در جوامع مختلف در آسیب پذیری فرهنگ حجاب تاثیر مهمی را بر جای گذارده است.۱۸

حجاب در عصر حاضر

سیر نزولی حجاب در غرب:

تا دو سه قرن اوضاع پوشش زن در جهان تا حدودی مناسب بوده و شکلهای مبتذل امروزی وجود نداشت عواملی چون : پیدایش نظریات فلسفی مکاتب جدید، سخت گیریهای کلیسا، تحقیر و ظلم کردن به زنان، کنار زدن دین از صحنه زندگی مردم و داغ نگه داشتن بازار کالاهای مصرفی …. از عواملی بود که در وضعیت پوشش در غرب تاثیر بسزایی داشت.۱۹

سیر نزولی حجاب در کشورهای اسلامی:

این عوامل تاثیر بر اشاعه بدحجابی و بی حجابی از سوی کشورهای استعمارگر بر روی بسیاری دول اسلامی داشته است که از جمله ایران، ترکیه، الجزایر، اندلس، و … از جمله این کشورها می توان نام برد. اضافه بر ان عواملی چون حکام دست نشانده، اساتید غربی، روشنفکران غربزده و عدم آگاهی عامه مردم از فلسفه حجاب از عوامل تاثیر گذار بر سیر نزولی حجاب در کشورهای اسلامی بود.

ابعاد حجاب اسلامی

در تحقق حجاب اسلامی وجود و بعد ایجابی و سلبی لازم است؛ مراد از بعد ایجابی حجاب، وجوب پوشش بدن و مراد از بعد سلبی آن؛ حرام بودن خودنمایی به نامحرم است بنابراین از نظر اسلام زنی با حجاب است که علاوه بر رعایت پوشش صحیح اسلامی، از هر گونه رفتار و حرکاتی که سبب جلب توجه نامحرم شده خودداری کند.۲۰

معرفی پوشش های اسلامی در قران کریم و روایات

به دو پوشش مهم که قران زنان را به آن سفارش نموده است قبلا اشاره نمودیم که خمار (مقنعه) و جلباب (چادر) بوده۲۱ علاوه از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل شده است:

ولغیر ذی محرم اربعه اثواب: درع، خمار، جلباب و ازارء ۲۲

خمار به معنای مقنعه، جلباب، چادر ، درع ، پیراهن و ازا شلوار می باشد.

سراویلات :

پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله و سلم) می فرمایند:

ایها الناس اتخذوالسراویلات، فانها استرثیاتکم و حصنوابها نساوکم اذا خرجن ۲۳

ای مردم شلوار بپوشید که بهترین پوشش برای اندام شماست و با شلوار زنانتان را هنگام بیرون رفتن از خانه حفظ کنید.

حفظ ارزش حجاب علاوه برداشتن پوشش صحیح نیاز به عفاف در گفتار و رفتار ، حرکات دارد از جمله عطرآگین نبودن در برابر نامحرم، عدم اختلاط با نامحرم، دست ندادن با نامحرم، عدم جلب توجه مثل کوبیدن پا بر زمین، و عفاف در نگاه که درباره همه این موارد در قرآن کریم و روایات ائمه هدی علیه السلام برای زنان سفارش هایی شده است که به جهت خلاصه کردن بحث ذکر آن خودداری می کنیم.

رنگ حجاب قرانی

جلب در بسیاری از کتابهای لغت به معنای تیرگی و سیاهی شب است.۲۴ همچنین در روانشناسی رنگها امده است که سیاه به معنای «نه» می باشد.۲۵

تقریر پیامبر در زمانی که زنان انصار با نزول آیه خمار و آیه جلباب پوشش مشکی را انتخاب کردند دلیلی بر تاثیر این رنگ از دیدگاه معصوم علیه السلام می باشد۲۶ و ویژگی رنگ مشکی که نه تنها در انسان شور و هیجانی ایجاد نمی کند و باعث جلب توجه نمی شود بلکه حامل پیام دور باشی نسبت به نگاههای آلوده می باشد. همین ویژگی خاص یکی از اهداف مهم حجاب و پوششی است که در ورای آن امنیت حضور زن ، در اجتماع تامین می شود.۲۷

کراهت نداشتن پوشش سیاه برای زنان

مرحوم صاحب جواهر فرموده: «روایات مربوطه به کراهت سیاه پوشی شامل زنان نمیشود.»ایشان در کتاب خود طبق تصریح کتابهای مقصودی از علمای امامیه، کراهت پوشش سیاه را مختص به مردان معرفی نموده زیرا شارع مقدس پوشش غلیظ تر و بیش تری برای زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است و رنگ مشکی در مقایسه با رنگهای دیگر به نحو بهتری پوشش غلیظ تر و بیش تر را تامین می کند.

کراهت پوشش مشکی مختص به مردان آن هم در غیر کفش، عمامه و عبا است حتی یکی از فقیهان برجسته شیعه به کراهت چادر مشکی فتوا نداده اند بلکه برعکس مراجع تقلید مثل رهبر معظم انقلاب ایت الله خامنه ای به عدم کراهت چادر مشکی تصریح کرده و بعضی نیز مانند آیت الله فاضل لنکرانی و آیت الله تبریزی به برتری حجاب با چادر مشکی فتوا داده و فرموده اند : چادر مشکی بهترین نوع حجاب است.۲۸

حدود پوشش

پوشش مردان:

« برمردان پوشش واجب نیست مگر در عورت، اما اگر علم داشته باشیم که زنان عملا به بدن مانگاه می کنند پوشش از باب عدم تعاون بر اثر واجب است»۲۹ زیرا در قران کریم فرموده است :

لاتعاونوا علی الاثم و العدوان

بر گناه و دشمنی همکاری نکنید.

پوشش زنان :

پوشاندن غیر وجه و کفین بر زن واجب است و در پوشش بدین نحو جزء ضروریات و مسلمات است و از نظر قران ، حدیث و فتاوی هیچ اختلاف و تشکیکی در این باره وجود ندارد.۳۱

فتوای مراجع عالیقدر همچون امام خمینی قدس سره شریف۳۲، بهجت۳۳، گلپایگانی۳۴ و فاضل لنکرانی۳۵ درباره حدود پوشش زن چنین است: زن باید بدن و موی خود را از نامحرم بپوشاند بلکه احتیاط واجب آن است که بدن و موی خود را  از پسری هم که بالغ نشده ولی خوب و بد را می فهمد (به حدی رسیده که مورد نظر شهوانی است) بپوشاند.

بنابراین حدود پوشش از جنبه فقهی برای مرد وجوب سترعورت و برای زن پوششی تمام بدن به استثنای وجه و کفین می باشد. اما از جنبه تربیتی به دلیل انکه تعاون براثم و گناه نداشته پوشاندن وجه و کفین برای همه خانمها در شرایط ذیل از نظر کمک بر تقوای مردان یا اجتناب از تبرج از دیدگاه فقها واجب است:

۱-   عروس

۲-   چهره های ارایش شده

۳-   دختران زیبارو

۴-   قرار گرفتن در محیطی که مردان رعایت نگاه شرعی  را نمی کنند.

۵-   مواردی که به تشخیص خود زن زیر نگاه نامحرم خاصی قرار گرفته است.

نویسنده / منبع :    مریم بذرگر گل خطمی         www.m-narjes.org   

پی نوشتها:

۱- ابوالحسن احمد بن فارس بن ذکریا : «معجم القاییس اللغه » ، تحقیق و ضبط عبدالسلام محمد هارون، بیروت، دارالفکر ۱۳۹۹ م، ج ۱، ص ۲۳۸٫

۲- طاهره، احمدی: «ترتیب قاموس المحیط»، بیروت، دارالکتاب العلمی، ۱۳۹۹ م ، ص ۲۴ .

۳- حسین بن محمد، دامغانی، «قاموس قران» کریم عزیزی نقاش، بی جا، مزدک ، ۱۳۶۱ ، ج ۱، ص ۱۴۵٫

۴- رک : مرتضی مطهری: «مساله حجاب» ، تهران، صدرا، ۱۳۷۹ ، هـ، ش ، ص ۷۱٫

۵- سوره احزاب (۳۳) ، آیه ۵۹٫

۶- رابنهات، بیتران  «فرهنگ البنه مسلمانان» ، حسینعلی هروی، تهران ، بنگاه ترجمه و نشر کتاب ۱۳۵۹ ، ص ۱۱۷٫

۷- سوره نور (۲۴) ، آیه ۳۱٫

۸- فخر الدین ، طریحی، «مجمع البحرین»، تهران، مکتبه المرتضویه، ی تا، ص ۱۵۹

۹- مرتضی ، مطهری، مساله حجاب ، ص ۱۳۱٫

۱۰- رسول جعفریان: «رسائل الحجابیه» ، قم ، دلیل ما، ۱۳۸۰ ، ج ۲ ، ص ۱۱۸۲٫

۱۱- حسین ، راغب «المفردات فی غریب القران» ، ص ۳۳۹٫

۱۲- ر. ک ، علی ، محمدی: «حجاب در ادیان الهی» ، قم ، اشراق ، ۱۳۷۲ ، صص ۲۲و ۴۲٫

۱۳- ر. ک ، علی ، محمدی: «حجاب در ادیان الهی، قم ، اشراق ، ۱۳۷۲، صص ۲۲و ۴۲٫

۱۴-  سوره اعراف (۷) ، آیه ۲۶٫

۱۵- ویل، دورانت: رتاریخ و تمدن» ، احمد آرام و دیگران، تهران، عصر ایمان ، انتشارات علمی فرهنگی ، ج ۴، ص ۴۶۱٫

۱۶- کتاب مقدس، (عهد جدید و عهد قدیم) ، ترجمه انجمن کتاب مقدس، ۱۹۸۷ ، رساله پولس رسول به تیموناوس باب دوم فقره های ۱۱-۹

۱۷- حسن ، صدر : «حقوق زن در اسلام و اروپا»، تهران، جاویدان ، ۱۳۵۷ ، صص ۵ و ۷ .

۱۸- رک، حسین مهدی زاده، «حجاب شناسی چالش ها و کاوشهای جدید» قم ، حوزه علمیه مرکز مدیری ، ۱۳۸۱، ص ۴۷٫

۱۹- ر. ک ، محمد ، شعاعی، در وصف۱۱، تهران، محیی،  ۱۳۷۸، ص ۱۳۲٫

۲۰- ر. ک . حسین مهدی زاده ، «دفاع غیر منطقی از بدحجابی» قسمت اول، نشریه رسالت مورخه ۳/۴/۱۳۸۳٫

۲۱- سوره نور (۲۴) آیه ۳۱ ، سوره احزاب (۳۳) آیه ۵۹٫

۲۲- ابوعلی الفضل بن الحسن، طبرسی، «مجمع البیان» سید ابراهیم میر باقری، تهران، فراهانی  بی تا، ج ۷، ص ۱۵۵٫

۲۳- میرزا حسین ، نوری؛ «مستدرک الوسائل و مستبط المسائل »قم ، سلسله آل البیت الاحیاء التراث ، ۱۴۰۸ هـ، ق، ج ۳ ، ص ۲۴۴٫

۲۴-  عبدالنبی ، قیم : «فرهنگ معاصر عربی – فارسی» تهران، موسسه فرهنگ معاصر ، چاپ اول ، بی تا، ص ۳۶۸٫

۲۵- ماکس، لوشر، «روان شناسی رنگها» و یدالله بی زاده ، چاپ چهاردهم، ۱۳۷۸ ، ص ۹۷٫

۲۶- ابوداوود سلیمان بن اشعث: «عون المعبود شرح سنن ابی داود» محمد اشرف بن امیر عظیم آبادی، مدینه، المکتبه السلیه، ج ۲، ص ۱۸۳٫

۲۷- محمد حسن ، نجفی ، «جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام ، دارالکتاب الاسلامیه ، چاپ هفتم ، ۱۳۹۲ هـ. ق.

۲۸- سید محسن محمودی ، «مسائل جدید از دیدگاه علما و مراجع تقلید» ، ویژه نامه فرهنگ اسلام، بهار سال ۱۳۷۹ ، ج ۱، ص ۷٫

۲۹- ابوالقاسم ، الموسوی خوئی: «مستند عروق الوثقی»، تالیف محمد تقی خوئی، النجف الاشرف، ۱۴۰۴ ، هـ. ق ، ۱۳۷۵، ج ۱، ص ۱۲۹٫

۳۰- سوره مائده (۵) آیه ۲٫

۳۱- مرتضی مطهری، مساله حجاب، ص ۸۰٫

۳۲- روح الله الموسوی الخمینی «تحریر الوسیله» ، ج

۳۳-  محمد تقی، بهجب «رساله توضیح المسائل » قم ، شفق، احکام نکاح، ص ۳۸۵ ، مساله ۹۳۷٫

۳۴- سید محمد رضا ، گلپایگانی: رساله توضیح المسائل، قم انتشارات دارالقران کریم، بی تا، ص ۴۱۳٫

۳۵-  محمد فاضل لنکرانی ‹‹ رساله توضیح المسائل ، قم ، انتشاات سرور ،۱۴۱۶ ، ه . ق ص ۴۶۳ .

همچنین ببینید

در مسیر عفت‌ورزى

راه رسیدن به عفت و حفظ پاک‌دامنی برای جوان، در اوج قدرت جنسی، چیست؟ آیین ...

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *