عفت سامانه جامع عفاف و حجاب
فرایند شکل‌گیری جریان مد، چگونگی انتخاب رنگهای سال، ترکیه پیشرو در عرصه مداسلامی، تقلید اشتباه از پوشش گروههای خاص و طردشده غربی، سادگی مدهای اروپایی، فعالیت طراحان بزرگ ایرانی در خارج از کشور به دلیل سوء مدیریتها و … از مهمترین محورهای گفتگو با دکتر فاطمه بهرامی مسئول واحد هنر جهاد دانشگاهی است.
ترویج پوشش ایرانی و اسلامی یکی از دغدغه های اصلی مسئولان مد و لباس کشور است. میدانی که سالها بدون میدان دار رها شده بود و عرصه را برای لباس های وارداتی و ترویج مدهای غربی فراهم کرده بود. یکنواختی وعدم تنوع در بازار داخلی مشتریان را به سوی مدل های غربی راهنمایی می کرد. این در حالی بود که طراحان ایرانی نیز در این مدت بیکار ننشسته بودند و طرح هایی متناسب با فرهنگ بومی و اسلامی مان طراحی می کردند. اما به دلیل چرخه ناقصی که میان طراحان، تولید کنندگان و توزیع کنندگان وجود دارد این طرح ها هرگز در بازار دیده نمی شود. یکنواختی پوشش و نبود تنوع محور اصلی گفتگوی ما با فاطمه بهرامی دکترای پژوهش هنر از دانشگاه تربیت مدرس و استاد فوق ممتاز خوشنویسی مطرح کرده ایم .
* خبرگزاری مهر ــ گروه اجتماعی: چرا با وجود طراحان قوی که داریم نوعی یکنواختی در پوشش خانم ها ما وجود دارد؟
– دکتر فاطمه بهرامی: باید دید شما کدام مردم را دیده اید، مردمی که صبح در حال رفتن به محل کار یا محل تحصیل خود هستند و یا غروب در حال خرید و فعالیتهای روزمره هستند. به هرحال عرف محل کار رنگ لباس و پوشش ساده ای را طلب می کند هرچند به دلیل مسائل اقتصادی بسیاری تلاش می کنند مانتو و لباسی را انتخاب کنند که بتوانند هم در محل کار استفاده کنند و هم مناسب فعالیتهای روزمره شان باشد. اما در انتخاب لباس مسائل دیگری نیز دخیل هستند مانند انگیزه ای که ما را به خیابان می کشاند. هنگامی که برای خرید روزانه بیرون می آییم مانتو رنگی و بسیار شیک نمی پوشیم یا هنگامی که همراه خانواده قصد گردش و تفریح داریم اما وقتی قرار است به یک میهمانی برویم بهترین مانتو و لباس خود را می پوشیم که ممکن است بر اساس سلیقه مان رنگی هم باشد. نکته ای دیگر که در انتخاب لباس مهم است شرایط سنی است. معمولا خانم هایی که سنین بالای ۴۰ سال دارند کمتر از لباسهایی با رنگ خاص استفاده می کنند.
شاید یک خانم میانسال علاقمند به رنگ نارنجی باشد اما به دلیل عرف جامعه نمی تواند از مانتوهایی به این رنگ استفاده کند. به طور مثال من به عنوان یک خانم ۴۰ ساله نمی توانم بگویم در دفاع از سلیقه رنگی ام رنگ نارنجی می پوشم زیرا سن من طلب می کند از رنگ های دیگری استفاده کنم اما جوان تر ها ازلباس های رنگی گوناگونی استفاده می کنند. جریان مد هم این گونه می طلبد. حتی مدیسم ها و فروشندگان ما هم تا حدودی اجازه ورود رنگها را به بازار می دهند و در خصوص فراگیر شدن رنگ در جامعه مقاومت می کنند.
* دلیل این مقاومت چیست؟
– این موضوع ریشه اقتصادی دارد. یک فروشنده و طراح لباس چند مدل بر اساس رنگهای مد دنیا به بازار عرضه می کند که هم از دنیا عقب نباشد و هم به نیاز مخاطب پاسخ داده باشد اما رنگ تنها ۶ ماه بازار دارد ولی رنگهایی مانند سرمه ای، سیاه و قهموه ای ۱۰ سال دیگر هم مد است ولی رنگی مثل بنفش ممکن است چند ماهی مشتری داشته باشد و بعد از مد می افتد و سرمایه گذار نیز حاضر نیست سرمایه اش را به خطر بیاندازد. شما دقت کنید چقدر سریع رنگ ها تغییر میکند. پاییز امسال رنگهای کرم، قهوه ای، خاکی و ترکیبهای این رنگها مد است سال آینده می رود به سمت رنگ سبز و دو سال آینده رنگ های بنفش، قهوه ای و طلایی مد است. خیلی راحت می شود پیش بینی کرد کدام رنگ فراگیر می شود اما در این میان رنگ هایی مورد علاقه سرمایه گذاران هستند که همیشه مخاطب داشته باشند.
نکته دیگر استفاده از رنگهای تیره در همه مکانها است. وقتی مانتویی به رنگ آبی روشن بخرید امکان استفاده آن در مکان های دولتی نیست اما رنگ سیاه را می توان در همه جا پوشید.
* در کشوری مانند مالزی در کنار تاکید بسیاری بررنگ ، پوششی کاملا اسلامی وجود دارد ،فراگیر شدن رنگ سیاه در کشور ما به چه دلیل است؟
– رنگ سیاه در بسیاری از جوامع بسیار کم است و اگر سیاه بپوشید بسیار هم به چشم می آیید. اما رنگ سیاه در کشور ما به دلیل فراگیری به عنوان رنگ خنثی مطرح می شود. جالب این که به دلیل رنگ پوستمان رنگ سیاه به چهربیشتر ایرانی ها می آید اما اگر رنگ صورتمان کمی تیره تر بود شاید چندان جالب نبود.
اما دلیل دلگیری اش به خاطر فراگیر بودن آن است. اگر رنگ آبی هم به این میزان فراگیر بود برای ما دلگیر می شد. اگر توجه کرده باشید در بحث دکوراسیون نیز طراحان سعی می کنند طیفی از رنگ را داشته باشند زیرا یکنواختی آثار تخریبی خودش را می گذارد.
خداوند در قرآن نیز تاکیدات جالبی بر رنگ ها دارد و سبز را سبب آرامش می داند و از رنگ زرد به عنوان رنگی شادی بخش نام برده شده است. اما اینکه چرا در ادارات ما نمی توان از رنگهای متفاوت استفاده کرد بیشتر سلیقه ای است. به طور مثال در اداره ما که ۹۹ درصد کارمندان آن را خانم ها تشکیل می دهند خانم ها از رنگهای متفاوتی استفاده می کنند اما در اداراتی که کارمندان مرد بیشتر هستند توصیه می شود از رنگهایی که نگاه رانگه می دارد پرهیز کرد. زیرا تاکید بر این است که شخصیت کاری فرد دیده شود نه شخصیت ظاهری او.
* تاکنون از عرف و اقتصاد به عنوان دو عاملی که سبب فراگیر شدن رنگ های تیره در جامعه هستند نام برده اید . در حوزه عامل اقتصادی نمی توان با برنامه های فرهنگی کاری کرد که رنگ های گوناگون همیشه مشتری خود را داشته باشند ؟
– خیلی کم پیش می آید. نمی توان سلیقه مخاطب را سالها به روی یک سری رنگ ها ثابت نگاه داشت . به خصوص جوانها که به شدت تابع یکدیگر هستند و اگر یکی رنگ بنفش بپوشد همه از روی دست هم نگاه می کنند و آن رنگ مد می شود.
در جریان مد باید همیشه حرف تازه داشت و اگر ده سالی لباس ها کوتاه و تنگ مد است بعد از ده سال که همه طرح ها در این حوزه امتحان شد مد به سوی لباس های گشاد و بلند می رود و ده سالی نیز این نوع لباس ها مد است. در حال حاضر در اروپا لباس بلند و گشادی که به مانتوهای دهه ۶۰ شباهت دارد مد است.
* بر چه اساس مد از لباس های تنگ و کوتاه به سمت لباس های گشاد و بلند می رود ؟
– یک طراح لباس نگاه می کند که چه داریم و چه نداریم بر روی آن چه خلا است مانور می دهد اگر بازار را شلوار تنگ پر کرده است حالا یک طراح شلوارهایی را طراحی می کند که پارچه در آن زیاد مصرف می شود. دهه هفتاد لباس ها تنگ و کوتاه بود و دهه ۸۰ مد به سمت لباس های به شدت گشاد رفت که همین مد ها حالا برای خنده دار و مضحک است. جریان مد میان لباس های تند و گشاد در رفت و آمد است. البته مدهایی نیز وجود دارد که قابل پوشیدن نیست و تنها برای نمایش خلاقیت طراح دوخته می شود وقرار نیست هم به تولید انبوه برسد.
* خاطرم هست نوجوان که بودیم شلوار های پاچه گشادی مد شده بود که یکی دو دهه قبل تر مادرمان می پوشیدند و حالا نیز شما می گویید مد به سمت شلوار های گشاد می رود. هر چند وقت یک بار یک مد تکرار می شود؟
– چرخه مد هر ۲۵ سال یکبار است. البته در حال حاضر گفته می شود عمر هر مد به ۶ ماه در سال هم نمی کشد اما گردش اصلی یک مد که تعیین می کند لباس ها باید تنگ باشد یا گشاد هر ۲۵ سال یک بار مشخص می شود یعنی اگر شما لباس هایتان را نگاه دارید ۲۵ سال دیگر هم دوباره مد روز می شود.
*چقدر قبول دارید در جامعه ما چیزی به نام بد پوششی در میان جوانان ما وجود دارد؟
– صدر در صد چنین موضوعی وجود دارد که بخشی از آن بر می گردد به این که جوانان حساسیتها و نگاههای خاص خود را نسبت به مد و لباس دارند. جوانان هم می خواهند سلیقه خودشان را اعمال کنند و هم با یک دیدگاه سلیقه ای روبرو می شوند. نه من نوعی که حالت بازدارنده دارم ومی آیم با مد جوان مقابله کنم نگاه درست و شناخت کافی دارم و نه آن جوان شناخت در ست و کافی دارد از جریان مد و لباس .ما عمده لباس های ناهنجاری که در اروپا و آمریکا می بینیم متعلق به قشر خاصی است وقتی این خاص را می گویم به معنی واقعی کلمه افراد خاص هستند یعنی یا مشکل خاصی دارند و یا در گروه های مشخصی عضویت دارند. این ها لباس های بدنمای ناهنجار را می پوشند. در غیر این صورت بیشتر آنها حتی در مجالس خود لباس های ساده می پوشند. چراما می گوییم لباس مجلسی عربی، چون افراط و تفریط در آن بیش از حد است اما در لباس های مجلسی اروپایی اصلا این گونه نیست و لباس های ساده هستند و لباس های که بیش از اندازه زرق و برق دارند مربوط به ستاره های سینمایی وافراد ثروتمند و مجالس اعراب هستند.
* چرا این نوع لباس های ساده به کشور ما وارد نمی شوند ؟
– این مربوط به نحوه انتقال مد به کشور ما است. بیشتر الگوهای لباسی از ماهواره گرفته می شود و ماهواره نیز نمی آید مر تب یک دانشجو یا یک خانم دانشمندی که آن درحال فعالیتهای علمی است را جلوی دوربین ببرد بلکه یک ستاره سینما با لباس ها و آرایش خود را جلوی دوربین می برد اما همین ستاره سینما هم در روز عادی آن جور آرایش نمی کند و آن گونه لباس نمی پوشد. اما جوان ما آن هنرپیشه را در جلوی دوربین می بیند. متاسفانه دختر خانم جوانی که آرایش وپوشش نامناسبی دارد چنین دانش وآگاهی ندارد. اگر این دختر جوان بداند که این آرایش ها درغرب متعلق به چه گروهی است هرگزچنین پوششی نخواهد داشت. شما اگر عکس میهمانی های رسمی که خانم های اروپایی درآن حضور دارند را مشاهد کنید می بینید که تنها خانم های میانسال و پیر آرایش ها غلیظ می کنند که آن نیز مخصوص میهمانی های شب است. البته بخشی از این پوشش نامناسب به دلیل نا آگاهی است و بخشی لجبازی . هر چند بیش از ۷۰ در صد این لجبازی نیز از نا آگاهی می آید. این ها شناختی از این که چرا چنین پوششی دارند و چه نوع پوشش هایی باید وجود داشته باشد و … ندارند. کشوری مانند ترکیه با سرمایه گذاریهای کلانی در حال تبدیل شدن به مهد مد اسلامی است…
* یعنی ترکیه دارد جای مالزی را می گیرد؟
– بله زیرا سرمایه گذاری های سنگینی در این زمینه شده است، مالزی ارتباط تنگاتنگی با اروپا ندارد اما ترکیه دارد. طراحان ترکیه از طراحان تراز اول هستند و یکی از طراح های مد ترکیه در راس هرم طراحی مد دنیا ایستاده است. همه نگاه می کنند این طراح چه کار کرده است تا سایر طراحان ایده بگیرند. با این وجود جریان حجاب در ترکیه با کشور ما تفاوت بسیار دارد . دختران جوان ترکیه برای حفظ حجاب خود می جنگند و هر گونه محرومیتی را تحمل می کنند. هنوز در ترکیه باورهای سنتی و مذهبی پابرجا ست. اگر ما روی آگاهی جوانانمان کار کنیم نتیجه مطلوب می گیریم اما اگر همین رویه را ادامه دهیم مطمئن باشید اوضاع از این هم بدتر می شود.
*چرا ما در میان بازارهای مد اسلامی جایگاه قابل توجهی نداریم؟
ــ مهد مد کشورهای ایتالیا و فرانسه هستند. دولتهای این کشورهای روی این موضوع تمرکز کرده اند و گردش مالی صنعت مد در این کشورها بسیار بالا است. کیف و کفش ایتالیا در دنیا حرف ندارد. طراحان کیف و کفش ما نیز تنها ژورنال های کشورهای ایتالیا و اسپانیا را می اورند و لباس و پوشش ما ابتدا از کشور فرانسه می آید. اما در این میان چقدر نهادهای مسئول سرمایه گذاری ماندگار انجام داده اند. سرمایه گذاری های مقطعی بوده است اما با تغییر مدیریت ها مد و لباس از اولویت بیرون آمده است. ما طراح خوب کم نداریم اما خارج از کشور فعالیت می کنند زیرا بسترهای مناسب برای رشد آنها در آنجا وجود دارد و این طراحان در کنار طراحان بزرگ دنیا ایستاده اند و چیزی از آنها کم ندارند. حمایت معنوی از مد ایرانی و اسلامی بسیار لازم است. باید کارشکنی و منع و مانع های عجیب و غریب سلیقه ای ایجاد نشود …
*می توانید در خصوص این موانع عجیب و غریب مصداقی هم بیاورید؟
– به طور مثال من طراح یک مانتو طراحی می کنم برگرفته از لباسهای سنتی خودمان یک سر آستین قرمز می گذارم که گفته می شود این رنگ نگاه را نگاه می دارد و باید تغییر کند.درحالی که این طرح و رنگ از لباس های ترکمن گرفته شده است. در یکی از نمایشگاههای دانشجویی لباسهای بلند رنگی طراحی کرده بودیم که بسیار مورد استقبال دانشجویان قرار گرفت و تنها مشکلی که داشتند این بود که ممکن است حراست اجازه ورود به دانشگاه را به آنها ندهد. حتی طرح های متفاوت چادرهم بحث بر انگیز شده است. یکی می گوید چادری که شال دارد جلب توجه می کند یا چادری که آستین دارد به چادر شباهتی ندارد و….
* برای اصلاح بازار مد و لباسمان چه پیشنهاد هایی دارید؟
– ما اگردر فروشگاهی که داریم چیپس و پفک نگذاریم و به جای آن بسته های سالاد بگذاریم که هم سالم است و بتواند مخاطب را جذب کند و به همان قیمت چیپس و پفک باشد مطمئن باشید مخاطب به سمت غذای سالم می رود. ما برای مد اسلامی ایرانی نیز نیاز به همین الگو داریم. ما باید برای مد سالم زمان و بودجه بگذاریم و جایگزینها مناسب به جوانها معرفی کنیم.
منبع:مهر
