عفت سامانه جامع عفاف و حجاب
اهمیت حجاب
احکام ۱ پوشش و حجاب
احکام، ص: ۱
پوشش و حجاب
اهمیت حجاب
پرسش ۱٫ در باره حجاب و دلیل وجوب آن توضیح دهید؟
(وَ لا یبدِینَ زِینَتَهنَ الّا ما ظَهَرَ مِنها وَ لیضرِبنَ بِخُمُرِ هِنَ عَلی جُیوبِهِنَ)
وزینت خود را جز آن مقدار که نمایان است، آشکار نکنند و [اطراف] روسری های خود را بر سینه خود افکنند [تا گردن وسینه با آن پوشانده شود].
«حجاب»، در لغت به معنای پرده، حاجب و پنهان کردن است و در اصتلاح «پنهان کردن زن خود را از دید مرد بیگانه است» آنچه دین اسلام بر زنان لازم دانسته، هماه پوشش است که در متون دینی و در کلام فقیهان، از آن به ستر، پوشش، ساتر و پوشاننده تعبیر شده است.
حجاب و پوشش بیشاز اسلام، در میان برخی از ملت ها از جمله ایران باستان و قوم یهود و شاید در هند مطرح و از آن چه که در قانون اسلام آمده، سخت تر بوده است. این دستور در دین اسلام، حدود سالهای چهارم و پنجم تشریع گردیده است.
حجاب، یکی از احکام ضروری اسلام به شمار می آید و شیعه وسنی بر آن، اتفاق نظر دارند. خداوند متعال در این باره سه آیه در شهر مدینه، نازل کرده و در دو مورد آن، به مسأله پوشش بانوان اشاره کرده است. علاوه بر این، احادیث بسیاری در باره اهمیت و چگونگی حجاب نقل شده است. حضرت علی علیه السلام می فرماید: «پوشیدگی زن به حالش، بهتر است و زیبایش را پایدار تر می سازد».
فلسفه حجاب
پرسش ۲٫ در مورد مسأله حجاب، حدود، کیفیت رنگ پوشش بانوان توضیح دهید؟
تردیدی نیست که حجاب و پوشش زن یکی از احکام ضروری است به شمار است. قرآن مجید در باره این امر مهم می فرماید: (یا ایهَا النَبی قُل لِأَزوِ اجِکَ وَ بَناتکَ وَنساءِ المؤمنینَ یدنِینَ علیهِنَ مِن جَلَا بِیبِهِنَ ذلِکَ ا دنی ان یعَرفنَ فَلا یؤذَینَ وَ کانَ اللهُ غَفوراً رحیما) «ای پیامبر! به همسران و دخترانت و زنان مومنان بگو: جلب ها (روسری های بلند) خود را بر خویش فرو افکنند. این کار برای این که [کنیزان وآلودگان] شناخته شوند ومورد آزار قرار نگیرند، بهتر است و خداوند همواره غفور ورحیم است.»
پوشش سابقه ای زن به اندازه حیات بشریت دارد و غیر از پیروان یکی از مکاتب که بر لزوم برهنه زیستی پای می فشارد همه جامعه بشریت به نوعی رعایت می کنند.
درباره اهمیت و فلسفه «حجاب»، اشاره به چند نکته بسیار حائز اهمیت است:
۱٫ کاهش خطا وخطر: مصونیت زن در برابر طمع ورزی هوس بازان از ثمرات آشکار حجاب است.
۲٫ حفظ احترام: اگر چه رعایت حجاب، از یک سو به مردان کمک می کند که به طور ناخواسته، و خارج از چارچوبها، عواطف واحساسات خود را هزینه نکنند.
احکام، ص: ۲
اما بیش تر آن به خانم ها کمک می کند که به طور ناخواسته و خارج از چارچوب ها، وسیله لذن انگاری قرار نگیرند وشخصیت و احترام آنان خدشه دار نگردد.
۳٫ نشاط و رغبت: احکام الهی بیش از آنکه به محدودیت لذت ها بیانجامد به ماندگاری لذت ها وپایداری نشاط و خوشی ها می انجامد از این رو اگر چه حجاب از یک سو برای خانمها محدودیت است و موجب خستگی و زحمت می باشد اما از سوی دیگر اوج احساسات را سالم نگه می دارد و عاطفه ها و محبت ها را در کانون گرم خانواده متمرکز می سازد و زن و مردرا از بی تفاوتی نسبت به همدیگر در نظام خانواده نجات میدهد و این بحرانی است که هم اکنون دامنگیر جوامع غربی شده است، به طوری که در هنگامه برپایی کانون خوانواده که بر اساس عشق و محبت باید تحکیم شود و مهم ترین ابزار آن میل جنسی نسبت به یک دیگر است، بلکه عشق وعاطفه آن دو، در سال های قبل از ازدواج در میان افراد متعدد پخش شده است و تمرکز خود را از دست داده است.
از این رو «حجاب وپوشش زن»، دارای مشخصه ها وویژگی هایی است که بعضی از آنها اشاره می شود:
یک. حدود ومیزان پوشش: هر اندازه بدن زن پوشیده تر باشد نقش نیرومندتری در دورسازی دیدگان نظاره گر ایفا می کند. اگر نگاه های آلوده را «تیری زهر آلود شیطان» همچنان که در روایات آمده است بدانیم پوشش زن همانند قوسی است که تیر ها را کمانه می کند و از اصابت آنها به هدف باز می دارد. هر چه حجاب کمتر رعایت شود، تیر های تیر های شیطانی بیشتر متوجه اومی گردد واز آن آسیب میبیند. با توجه به این امر، چادر حجاب برتر است؛ زیرا با وجود شرایط دیگر، بیشترین پوشش و مطمئن ترین مصونیت را به همراه دارد.
دو. کیفیت پوشش: پوشندگی لباس و کیفیت دوخت، بخش مهمی از حجاب را تشکیل می دهد. لباس های نازک و تنگ و بدن نما، آماج پیکان مسموم شیطان و موجب خیره شدن چشم های هرزه وآلوده است!! در مقابل لباس های مناسب و کاملًا پوشیده، مانع این نگاه های هوس آلود است.
سه. رنگ ها: برخی از رنگ ها دیدگان را خیره می سازد و باعث جلب توجه می شود. وعلمای دین هر چند به اصل رنگ لباس ها، تأکید چندانی ندارند؛ ولی بر این مساله پای می فشارند. که لباس نباید موجب جلب توجه شود و عواقب سوئی داشته باشد. از این رو در طول تاریخ، زنان مسلمان به میل خود، لباس مشکی را برای حجاب برگزیدند و بدین وسیله احساس امنیت و مصونیت بیشتری می کردند. این سنت حسنه، مورد نظر و پذیرش پیامبر صلی الله علیه وآله و امامان علیهم السلام نیز قرار گرفت گفتنی است که عبا وچادر مشکی جزء لباس های مکروه به شمار نمی رود و از آن مستثنا شده است.
چهار. شیوه گفت وگو: حفظ وقار ومتانت، همان نقشی را دارد که پوشش زن ایفا می کند و عدم رعایت آن، عواقب شومی در بر دارد. قرآن مجید یکی از صفات زنان مؤمن را که در رفتار دختران شعیب جلوه گر است حیا و وقار می داند.
احکام، ص: ۳
باید دانست که پیدایش فحشا وفرزندان نا مشروع، افزایش طلاق و از هم گسیختگی زندگی زنا شویی و نا آرمی درونی و هیجان جنسی مستمر برخاسته از برهنه گری و عشوه گری زنان، همه آثار شوم بی حجابی و بی بند و باری است و این حجاب است که می تواند به خوبی مصونیت بخش باشد.
برخی به نادرستی ادعا می کنند: حجاب به معنا مقابله با برهنگی را قبول داریم؛ ولی در هیچ جای قرآن از پوشش مو سخن به میان نیامده است!! در پاسخ گفتنی است که زنان قبل از نزول آیه حجاب مو های خود را می پوشانند و مشکل تنها گردن، گوش، زیر گلو وگردن آنان بوده است.
همان طور که مفسران بزرگ (مانند شیخ طوسی و طبرسی) فرموده اند، در گذشته دو نوع روسری برای زنان معمول بود: روسری های کوچک که آنها را «خِمار» یا «مقنعه» می نامند و معمولًا در خانه از آن استفتده می کردند و روسری های بزرگ که مخصوص بیرون خانه به شمار می آمد. زنان با این روسری بزرگ که جلباب نامیده می شود و از «مفنعه» بزرگتر و از- «ردا» کوچک تر است و به چادر امروز شباهت داشت مو و تمام بدن خود را می پو شاندند.
نزدیک ساختن جلباب (یدنینَ عَلَیهِنَّ مِن جَلابِیبِهِنَّ) کنایه ای از پوشیدن سر وروی خود با آن است؛ یعنی، چنان نباشد که چادر یا روپوش های بزرگ (مانتو) تنها جنبه تشریفاتی و رسمی داشته باشد و همه پیکرشان را نپوشاند و از مصادیق «کاسیات عاریات» شمرده شوند! قرآن فرمان می دهد: بانوان بت مراقبت، جامه را بر خود گیرند و آن ها را رها نکنند، تا نشان دهند اهل وقار و عفاف به شمار می آیند. از پایان آیه بر می آید که پوشش مطلوب آن است که خود به خود دور باش ایجاد می کند و هوس بازان را ناامید می سازد.
بنابر این وظیفه پوش اسلامی بانوان به معنای حبس و زندانی کردن و قرار دادن آنان پشت پرده و در نتیجه عدم مشارکت گروه، در فعالیت های اجتماعی نیست. این وظیفه بدان معنا است که زن در معاشرت با مردان، بدنش را بپوشاند و به جلوه گریو خودنمایی نپردازد ومشارکتش در فعالیت ها، بر اصول انسانی و اسلامی استوار باشد.
پوشش زن
پرسش ۳٫ پوشش بدن زنان باید چگونه باشد؟
همه مراجه (به جز صافی): زن باید تمام بدن و موی خود را [به جز گردی صورت و دست ها تا مچ] در برابر مرد نامحرم بپوشاند.
آیهالله صافی: زن باید تمام بدن و موی خود را در برابر مرد نامحرم بپوشاند و بنا بر احتیاط واجب، باید دست وصورت را نیز بپوشاند.
پوشش صورت
پرسش ۴٫ آیا زیر چانه باید از نامحرم پوشانده شود؟
همه مراجع (به جز سیستانی): آری، زیر چانه جزء گردی صورت نیست و باید آن را از نامحرم پوشاند.
آیهالله سیستانی: آن قسمت از چانه و زیر چانه که در هنگام پوشیدن مقنعه به طور معمول پوشانده نمی شود، حکم گردی صورت را دارد
احکام، ص: ۴
حجاب و نابالغ
پرسش ۵٫ آیا بر زن لازم است در مقابل بچه نابالغ خود را بپوشاند؟
همه مراجع (به جز بهجت، تبریزی و مکارم): اگر خوب وبد را می فهمد و احتمال می دهد که نگاهش به بدن زن، موجب تحریک شهوتش شود، بنابراحتیاط واجب باید بدن وموی خود را از او بپوشاند.
آیهالله بهجت: اگر خوب وبد را می فهمد، بنا بر احتیاط واجب باید بدن وموی خود را از او بپوشاند.
آیات عظام تبریزی و مکارم: خیر لازم نیست؛ ولی بهتر است بدن وموی خود را از پسری که خوب وبد را می فهمد، بپوشاند.
وجوب حجاب دختران
پرسش ۶٫ آز چه زمانی بر دختر رعایت حجاب واجب می شود؟
همه مراجع: زمانی که یکی از نشانه های بلوغ در دختر آشکار شود رعایت حجاب بر او واجب می گردد.
تبصره. نشانه بلوغ در دختران سه چیزاست: ۱٫ روییدن م. ی درشت و خشن زیر شکم (بالای آلات تناسلی)، ۲٫ بیرون آمدن منی، ۳٫ تمام شدن نه سال قمری.
البته به تظر آیهالله سیستانی، نشانه بلوغ تمام شدن نه سال قمری است.
اجبار در پوشش
پرسش ۷- پدرم اصرار داردکه من بیش از حد معمول حجابم را رعایت کنم، چه کنم؟
آیات عظام امام، بهجت، تبریزی، فاضل، مکارم، نوری ووحید: حجاب کامل زن در برابر مرد نامحرم، پوشاندن تمام بدن جز گردی صورت و کف دست ها است اگر شما کمتر از این مقدار بدن خود را می پوشانید، اطاعت از پدرتان در این مورد واجب است؛ ولی اگر بیش از این از شما حجاب می خواهند اطاعت از او واجب نیست؛ مگر آنکه نافرمانی شما باعث آزار واذیت او شود. پس سعی کنید به گونه ای رفتار کنید که پدرتان از شما آزرده خاطر نشود.
آیهالله سیستانی: حجاب کامل زن در برابر مرد نامحرم، پوشاندن تمتم بدن جز گردی صورت و کف دست ها است اگر شما کمتر از این مقدار بدن خود را می پوشانید، اطاعت از پدرتان در این مورد واجب است؛ ولی اگر بیش از این از شما حجاب می خواهند اطاعت از او واجب نیست؛ مگر آنکه امرپدر ناشی ازدو عامل باشد:
۱٫ شفقت و دلسوزی نسبت به شما باشد ۲٫ نافرمانی شما باعث آزار و اذیت او او شود بگویید به گونه ای رفتار کنید که پدرتان از شما آزرده خاطر نشود.
آیهالله صافی: حجاب کامل زن در برابر مرد نامحرم، پوشاندن تمام بدن استبه جز گردی صورت و کف دست ها احتیاط واجب در پوشاندن آن است؛ بنابر این اطاعت از پدرتان در این مورد واجب است.
تبصره. اطاعت پدر ومادر در انجام دادن واجبات و ترک محرمات، در حقیقت اطاعت خداوند محسوب می شود و رعایت آن واجب است.
پوشش روی پا
پرسش ۸٫ آیا پوشاندن پشت وروی پا در مفابل نامحرم واجب است؟
احکام، ص: ۵
همه مراجع (به جز تبریزی ومکارم): آری، باید آن را از نامحرم بپوشاند.
آیهالله مکارم: خیر واجب نیست؛ ولی بهتر است که بپوشاند.
آیهالله تبریزی: پوشاندن زیر چانه واجب است؛ ولی پوشاندن روی پا تا مچ بنا بر احتیاط واجب است.
تبصره. لازم نیست پشت و روی پا به وسیله جوراب پوشانده شود؛ بلکه اگر به وسیله چادر و مانند آن نیز پوشانده شود، کافی است.
پوشش زیبا رویان
پرسش ۹٫ زنی که می داند به چهره زیبایش، مردان نامحرم به او نگاه می کنند، چه وظیفه ای دارد؟ آیا پوشاندن آن واجب است؟
آیات عظام امام، خامنه ای، سیستانی، فاضل، مکارم و نوری: اگر باعث مفسده نشود، پوشاندن چهره بر آنان واجب نیست؛ ولی مردان وظیفه دارند به ائ نگاه نکنند.
آیات عظام بهجت، تبریزی و وحید اگر باعث جاب توجه مرد نامحرم شودبنابر احتیاط واجب بایدچهره خود را بپوشاند.
آیهالله صافی: باید چهره خود را از مرد نامحرم بپوشاند.
پوشش مشکی
پرسش ۱۰٫ چرا پوشش بانوان مشکی است، با این که پوشیدن لباس مشکی در اسلام مکروه است؟
آیات عظام امام، بهجت، تبریزی، صافی، نوری و وحید: پوشیدن لباس سیاه هر چند مکروه است؛ ولی عبا از آن استثنا شده است و چادر مشکی نیز داخل عنوان عبا است و مکروه نیست.
