سیمای حقیقی مساله حجاب

سیمای حقیقی مسأله حجاب

حقیقت امر اینست که در مسأله پوشش – و به اصطلاح عصر اخیر حجاب – سخن در این نیست که آیا زن خوب است پوشیده در اجتماع ظاهر شود یا عریان ؟ روح سخن اینست که آیا زن و تمتعات مرد از زن باید رایگان باشد ؟ آیا مرد باید حق داشته باشد که از هر زنی در هر محفلی حداکثر تمتعات‏ را به استثناء زنا ببرد یا نه ؟ اسلام که به روح مسائل می‏نگرد جواب می‏دهد : خیر ، مردان فقط در محیط خانوادگی و در کادر قانون ازدواج و همراه با یک سلسله تعهدات سنگین‏ می‏توانند از زنان به عنوان همسران قانونی کامجوئی کنند ، اما در محیط اجتماع استفاده از زنان بیگانه ممنوع است . و زنان نیز از اینکه مردان‏ را در خارج از کانون خانوادگی کامیاب سازند به هر صورت و به هر شکل‏ ممنوع می‏باشند…

درست است که صورت ظاهر مسأله اینست که زن چه بکند ؟ پوشیده بیرون‏ بیاید یا عریان ؟ یعنی آنکس که مسأله به نام او عنوان می‏شود زن است ، و احیانا مسأله با لحن دلسوزانه‏ای طرح می‏شود که آیا بهتر است زن آزاد باشد یا محکوم و اسیر و در حجاب ؟ اما روح مسأله و باطن مطلب چیز دیگر است‏ و آن اینکه آیا مرد باید در بهره‏کشی جنسی از زن ، جز از جهت زنا ، آزادی‏ مطلق داشته باشد یا نه ؟ یعنی آنکه در این مسأله ذی نفع است مرد است نه‏ زن ، و لااقل مرد از زن در این مسأله ذی نفع‏تر است . به قول ویل دورانت‏ : ” دامنهای کوتاه برای همه جهانیان بجز خیاطان نعمتی است “

پس روح مسأله ، محدودیت کامیابیها به محیط خانوادگی و همسران مشروع ، یا آزاد بودن کامیابیها و کشیده شدن آنها به محیط اجتماع است . اسلام‏ طرفدار فرضیه اول است

از نظر اسلام محدودیت کامیابیهای جنسی به محیط خانوادگی و همسران مشروع‏ ، از جنبه روانی به بهداشت روانی اجتماع کمک می‏کند ، و از جنبه‏ خانوادگی سبب تحکیم روابط افراد خانواده و برقراری صمیمیت کامل بین‏ زوجین می‏گردد ، و از جنبه اجتماعی موجب حفظ و استیفاء نیروی کار و فعالیت اجتماع می‏گردد ، و از نظر وضع زن در برابر مرد ، سبب می‏گردد که‏ ارزش زن در برابر مرد بالا رود

فلسفه پوشش اسلامی

فلسفه پوشش اسلامی به نظر ما چند چیز است . بعضی از آنها جنبه روانی‏ دارد و بعضی جنبه خانه و خانوادگی ، و بعضی دیگر جنبه اجتماعی ، و بعضی‏ مربوط است به بالا بردن احترام زن و جلوگیری از ابتذال او .

حجاب در اسلام از یک مسأله کلی‏تر و اساسی‏تری ریشه می‏گیرد و آن اینست‏ که اسلام می‏خواهد انواع التذاذهای جنسی ، چه بصری و لمسی و چه نوع دیگر به‏ محیط خانوادگی و در کادر ازدواج قانونی اختصاص یابد ، اجتماع منحصرا برای کار و فعالیت باشد . برخلاف سیستم غربی عصر حاضر که کار و فعالیت‏ را با لذتجوئیهای جنسی به هم می‏آمیزد ، اسلام می‏خواهد این دو محیط را کاملا از یکدیگر تفکیک کند

اکنون به شرح چهار قسمت فوق می‏پردازیم :

 

۱-آرامش روانی

نبودن حریم میان زن و مرد و آزادی معاشرتهای بی بندوبار ، هیجانها و التهابهای جنسی را فزون می‏بخشد و تقاضای سکس را به صورت یک عطش روحی‏ و یک خواست اشباع نشدنی در می‏آورد . غریزه جنسی ، غریزه‏ای نیرومند ، عمیق و ” دریا صفت ” است ، هر چه بیشتر اطاعت شود سرکش‏تر می‏گردد ، همچون آتش که هر چه به آن بیشتر خوراک بدهند ، شعله ورتر می‏شود . برای‏ درک این مطلب به دو چیز باید توجه داشت :

۱ – تاریخ همانطوری که از آزمندان ثروت یاد می‏کند که با حرص و آزی‏ حیرت‏آور در پی گرد آوردن پول و ثروت بوده‏اند و هرچه بیشتر جمع‏ می‏کرده‏اند حریصتر می‏شده‏اند ، همچنین از آزمندانی در زمینه مسائل جنسی یاد می‏کند . اینها نیز به هیچ وجه از نظر حس تصرف تملک زیبا  رویان در یک‏ حدی متوقف نشده‏اند . صاحبان حرمسراها و در واقع همه کسانی که قدرت‏ استفاده داشته‏اند چنین بوده‏اند.

کریستن سن نویسنده کتاب ” ایران در زمان ساسانیان ” در فصل نهم‏ کتاب خویش می‏نویسد :

“در نقش شکار طاق بستان فقط چند تن از سه هزار زنی که خسرو ( پرویز ) در حرم داشت می‏بینیم . این شهریار هیچگاه از این میل سیر نمی‏شد

دوشیزگان و بیوگان و زنان صاحب اولاد را در هر جا نشان می‏دادند ، به حرم‏ خود می‏آورد . هر زمان که میل تجدید حرم می‏کرد ، نامه‏ای چند به فرمانروایان اطراف می‏فرستاد و در آن وصف زن کامل عیار را درج می‏کرد . پس عمال او هرجا زنی را با وصف نامه مناسب می‏دیدند ، به خدمت می‏بردند “

از اینگونه جریانها در تاریخ قدیم بسیار می‏توان یافت . در جدید این‏ جریانها به شکل حرمسرا نیست ، به شکل دیگر است ، با این تفاوت که در جدید لزومی ندارد کسی به اندازه خسرو پرویز و هارون الرشید امکانات‏ داشته باشد . در جدید به برکت تجدد فرنگی ، برای مردی که یک صد هزارم‏ پرویز و هارون امکانات داشته باشد میسر است که به اندازه آنها از جنس‏ زن بهره‏کشی کند

۲-هیچ فکر کرده‏اید که حس ” تغزل ” در بشر چه حسی است ؟ قسمتی از ادبیات جهان عشق و غزل است . در این بخش از ادبیات ، مرد ، محبوب و معشوق خود را ستایش می‏کند ، به پیشگاه او نیاز می‏برد ، او را بزرگ و خود را کوچک جلوه می‏دهد ، خود را نیاز می‏برد ، او را بزرگ و خود را کوچک جلوه می‏دهد ، خود را نیازمند کوچکترین عنایت او می‏داند ، مدعی‏ می‏شود که محبوب و معشوق ” صد ملک جان به نیم نظر می‏تواند بخرد ، پس‏ چرا در این معامله تقصیر می‏کند ” از فراق او دردمندانه می‏نالد

این چیست ؟ چرا بشر در مورد سایر نیازهای خود چنین نمی‏کند ؟ آیا تاکنون دیده‏اید که یک آدم پول پرست برای پول ، و یک آدم جاه‏پرست برای‏ جاه و مقام غزلسرائی کرده است ؟ ! آیا تاکنون کسی برای نان غزلسرائی‏ کرده است ؟ چرا هر کسی از شعر و غزل دیگری خوشش می‏آید ؟ چرا همه از دیوان حافظ اینقدر لذت می‏برند ؟ آیا جز این است که همه کس آنرا با زبان یک غریزه عمیق که سراپای وجودش را گرفته است منطبق می‏بیند ؟ چه‏ قدر اشتباه می‏کنند کسانی که می‏گویند یگانه عامل اساسی فعالیتهای بشر عامل‏ اقتصاد است !

بشر برای عشقهای جنسی خود موسیقی خاصی دارد ، همچنانکه برای معنویات‏ نیز موسیقی خاص دارد ، در صورتی که برای حاجتهای صرفا مادی از قبیل آب‏ و نان و موسیقی ندارد

من نمی‏خواهم ادعا کنم که تمام عشقها جنسی است و هم هرگز نمی‏گویم که‏ حافظ و سعدی و سایر غزلسرایان صرفا از زبان غریزه جنسی سخن گفته‏اند . این‏ مبحث ، مبحث دیگری است که جداگانه باید بحث شود

ولی قدر مسلم اینست که بسیاری از عشقها و غزلها عشق و غزلهائی است که‏ مرد برای زن داشته است . همین قدر کافی است که بدانیم توجه مرد به زن‏ از نوع توجه به نان و آب نیست که با سیر شدن شکم اقناع شود ، بلکه یا به صورت حرص و آز و تنوع پرستی در می‏آید و یا به صورت عشق و غزل . ما بعدا در این باره بحث خواهیم کرد که در چه شرائطی حالت حرص و آز جنسی‏ تقویت می‏شود و در چه شرائطی شکل عشق و غزل پیدا می‏کند و رنگ معنوی به‏ خود می‏گیرد .

به هر حال اسلام به قدرت شگرف این غریزه آتشین توجه کامل کرده است.

روایات زیادی درباره خطرناک بودن غریزه‏ای که مرد و زن را به یکدیگر پیوند می‏دهد وارد شده است

اسلام تدابیری برای تعدیل و رام کردن این غریزه اندیشیده است و در این‏ زمینه هم برای زنان و هم برای مردان ، تکلیف معین کرده است . یک وظیفه مشترک که برای زن و مرد ، هر دو ، مقرر فرموده مربوط به نگاه کردن است : « قل للمؤمنین یغضوا من ابصارهم و یحفظوا فروجهم . . . قل للمؤمنات‏ یغضضن من ابصارهن و یحفظن فروجهن»

خلاصه این دستور اینست که زن و مرد نباید به یکدیگر خیره شوند ، نباید چشم چرانی کنند ، نباید نگاههای مملو از شهوت به یکدیگر بدوزند ، نباید به قصد لذت بردن به یکدیگر نگاه کنند . یک وظیفه هم خاص زنان مقرر فرموده است و آن اینست که بدن خود را از مردان بیگانه پوشیده دارند و در اجتماع به جلوه‏گری و دلربائی نپردازند . به هیچ وجه و هیچ صورت و با هیچ شکل و رنگ و بهانه‏ای کاری نکنند که موجبات تحریک مردان بیگانه را فراهم کنند.

روح بشر فوق العاده تحریک پذیر است . اشتباه است که گمان کنیم‏ تحریک پذیری روح بشر محدود به حد خاصی است و از آن پس آرام می‏گیرد

همانطور که بشر – اعم از مرد و زن – در ناحیه ثروت و مقام از تصاحب‏ ثروت و از تملک جاه و مقام سیر نمی‏شود و اشباع نمی‏گردد ، در ناحیه جنسی‏ نیز چنین است . هیچ مردی از تصاحب زیبا رویان و هیچ زنی از متوجه کردن‏ مردان و تصاحب قلب آنان و بالاخره هیچ دلی از هوس سیر نمی‏شود

و از طرفی تقاضای نامحدود خواه ناخواه انجام ناشدنی است و همیشه مقرون‏ است به نوعی احساس محرومیت . دست نیافتن به آرزوها به نوبه خود منجر به اختلالات روحی و بیماریهای روانی می‏گردد

چرا در دنیای غرب اینهمه بیماری روانی زیاد شده است ؟ علتش آزادی‏ اخلاقی و جنسی و تحریکات فراوان سکسی است که به وسیله جرائد و مجلات و سینماها و تئاترها و محافل و مجالس رسمی و غیر رسمی و حتی خیابانها و کوچه‏ها انجام می‏شود

اما علت اینکه در اسلام دستور پوشش اختصاص به زنان یافته است این‏ است که میل به خودنمائی و خودآرائی مخصوص زنان است . از نظر تصاحب‏ قلبها و دلها مرد شکار است و زن شکارچی ، همچنانکه از نظر تصاحب جسم و تن ، زن شکار است و مرد شکارچی . میل زن به خودآرائی از این نوع حس‏ شکارچیگری او ناشی می‏شود . در هیچ جای دنیا سابقه ندارد که مردان لباسهای‏ بدن نما و آرایشهای تحریک کننده به کار برند . این زن است که به حکم‏ طبیعت خاص خود می‏خواهد دلبری کند و مرد را دلباخته و در دام علاقه به‏ خود اسیر سازد . لهذا انحراف تبرج و برهنگی از انحرافهای مخصوص زنان‏ است و دستور پوشش هم برای آنان مقرر گردیده است

اما درباره طغیان پذیری غریزه جنسی و اینکه بر خلاف ادعای افرادی مانند راسل ، غریزه جنسی با آزاد گذاشتن کامل و خصوصا با فراهم کردن وسائل‏ تحریک هرگز سیر نمی‏شود و اشباع نمی‏گردد و همچنین درباره انحراف ” چشم‏ چرانی ” در مردان و انحراف ” تبرج ” در زنان ، باز هم بحث خواهیم‏ کرد .

۲– استحکام پیوند خانوادگی

شک نیست که هر چیزی که موجب تحکیم پیوند خانوادگی و سبب صمیمیت رابطه زوجین گردد ، برای کانون خانواده مفید است و در ایجاد آن باید حداکثر کوشش مبذول شود . و بالعکس هر چیزی که‏ باعث سستی روابط زوجین و دلسردی آنان گردد به حال زندگی خانوادگی‏ زیانمند است و باید با آن مبارزه کرد

اختصاص یافتن استمتاعات و التذاذهای جنسی به محیط خانوادگی و در کادر ازدواج مشروع ، پیوند زن و شوهری را محکم می‏سازد و موجب اتصال بیشتر زوجین به یکدیگر می‏شود

فلسفه پوشش و منع کامیابی جنسی از غیر همسر مشروع ، از نظر اجتماع‏ خانوادگی اینست که همسر قانونی شخص از لحاظ روانی عامل خوشبخت کردن او به شمار برود ، در حالی که در سیستم آزادی کامیابی ، همسر قانونی از لحاظ روانی یک نفر رقیب و مزاحم و زندانبان به شمار می‏رود و در نتیجه کانون‏ خانوادگی براساس دشمنی و نفرت پایه‏گذاری می‏شود

علت اینکه جوانان امروز از ازدواج گریزانند و هر وقت به آنان پیشنهاد می‏شود ، جواب می‏دهند که حالا زود است ، ما هنوز بچه‏ایم ، و یا به عناوین‏ دیگر از زیر بار آن شانه خالی می‏کنند همین است . و حال آنکه در قدیم یکی‏ از شیرین‏ترین آرزوهای جوانان ازدواج بود . جوانان پیش از آنکه به برکت‏ دنیای اروپا کالای زن اینهمه ارزان و فراوان گردد ، ” شب زفاف را کم از تخت پادشاهی ” نمی‏دانستند

ازدواج در قدیم پس از یک دوران انتظار و آرزومندی انجام می‏گرفت و به‏ همین دلیل زوجین یکدیگر را عامل نیکبختی و سعادت خود می‏دانستند ، ولی امروز کامجوئیهای جنسی در غیر کادر ازدواج به‏ حد اعلی فراهم است و دلیلی برای آن اشتیاقها وجود ندارد

معاشرتهای آزاد و بی‏بند وبار پسران و دختران ، ازدواج را به صورت یک‏ وظیفه و تکلیف و محدودیت در آورده است که باید آن را با توصیه‏های‏ اخلاقی و یا احیانا – چنانکه برخی از جرائد پیشنهاد می‏کنند – با اعمال زور بر جوانان تحمیل کرد

تفاوت آن جامعه که روابط جنسی را محدود می‏کند به محیط خانوادگی و کادر ازدواج قانونی ، با اجتماعی که روابط آزاد در آن اجازه داده می‏شود اینست‏ که ازدواج در اجتماع اول پایان انتظار و محرومیت ، و در اجتماع دوم آغاز محرومیت و محدودیت است . در سیستم روابط آزاد جنسی ، پیمان ازدواج به‏ دوران آزادی دختر و پسر خاتمه می‏دهد و آنها را ملزم می‏سازد که به یکدیگر وفادار باشند و در سیستم اسلامی به محرومیت و انتظار آنان پایان می‏بخشد

سیستم روابط آزاد اولا موجب می‏شود که پسران تا جائی که ممکن است از ازدواج و تشکیل خانواده سر باز زنند و فقط هنگامی که نیروهای جوانی و شور و نشاط آنها رو به ضعف و سستی می‏نهد ، اقدام به ازدواج کنند و در این‏ موقع زن را فقط برای فرزند زادن و احیانا برای خدمتکاری و کلفتی بخواهند ، و ثانیا پیوند ازدواجهای موجود را سست می‏کند و سبب می‏گردد به جای‏ اینکه خانواده بر پایه یک عشق خالص و محبت عمیق استوار باشد و هر یک‏ از زن و شوهر همسر خود را عامل سعادت خود بداند بر عکس به چشم رقیب و عامل سلب آزادی و محدودیت ببیند و چنانکه اصطلاح‏ شده است یکدیگر را زندانبان بنامند

وقتی پسر یا دختری می‏خواهد بگوید ازدواج کرده‏ام ، می‏گوید برای خودم‏ زندانبان گرفته‏ام . این تعبیر برای چیست ؟ برای اینکه قبل از ازدواج‏ آزاد بود هر کجا بخواهد برود ، با هر کس بخواهد بر قصد ، بلاسد ، هیچکس‏ نبود که بگوید بالای چشمت ابرو است . ولی پس از ازدواج این آزادیها محدود شده است ، اگر یک شب دیر به خانه بیاید مورد مؤاخذه همسرش قرار می‏گیرد که کجا بودی ؟ و اگر در محفلی با التهاب با دختری بر قصد ، همسرش به او اعتراض می‏کند . واضح است که روابط خانواده در چنین سیستمی‏ تا چه اندازه سرد و سست و غیر قابل اطمینان است . بعضی‏ها مانند برتراند راسل پنداشته‏اند که جلوگیری از معاشرتهای آزاد صرفا به خاطر اطمینان مرد نسبت به نسل است ، برای حل اشکال ، استفاده‏ از وسائل ضد آبستنی را پیشنهاد کرده‏اند ، در صورتی که مسأله ، تنها پاکی‏ نسل نیست . مسأله مهم دیگر ایجاد پاکترین و صمیمی‏ترین عواطف بین زوجین‏ و برقرار ساختن یگانگی و اتحاد کامل در کانون خانواده است . تأمین این‏ هدف وقتی ممکن است که زوجین از هرگونه استمتاع از غیر همسر یا همسران‏ قانونی چشم بپوشند ، مرد چشم به زن دیگر نداشته باشد و زن نیز در صدد تحریک و جلب توجه کسی جز شوهر خود نباشد ، و اصل ممنوعیت هر نوع‏ کامیابی جنسی در غیر کادر خانواده حتی قبل از ازدواج هم رعایت گردد

به علاوه ، زنی که تا اینجا پیش رفته است که به پیروی از امثال راسل و تقلید از صاحبان مکتب ” اخلاق نوین جنسی ” با داشتن همسر قانونی ، عشق خود را در جای دیگر جستجو می‏کند و با مرد مورد عشق و علاقه‏ خود همبستر می‏شود ، چه اطمینانی هست که به خاطر همسر قانونی که چندان‏ مورد علاقه‏اش نیست وسائل ضد آبستنی به کار برد و از مرد مورد عشق و علاقه‏ خود آبستن نشود و فرزند را به ریش همسر قانونی نبندد .

قطعا چنین زنی‏ مایل است که فرزندی که به دنیا می‏آورد از مرد مورد علاقه‏اش باشد نه از مردی که فقط به حکم قانون همسر او است و الزاما به حکم قانون نباید از غیر او آبستن بشود . همچنان مرد نیز طبعا علاقه‏مند است که از زن مورد عشق‏ و علاقه‏اش فرزند داشته باشد نه از زنی که با زور قانون به او پیوند کرده‏اند . دنیای اروپا عملا نشان داده است که با وجود وسائل ضد آبستنی ،آمار فرزندان غیر مشروع وحشت‏آور است

 

۳– واری اجتماع

کشانیدن تمتعات جنسی از محیط خانه به اجتماع ، نیروی کار و فعالیت‏ اجتماع را ضعیف می‏کند . برعکس آنچه که مخالفین حجاب خرده‏گیری کرده‏اند و گفته‏اند : ” حجاب موجب فلج کردن نیروی نیمی از افراد اجتماع است ” بی حجابی و ترویج روابط آزاد جنسی موجب فلج کردن نیروی اجتماع است

آنچه موجب فلج کردن نیروی زن و حبس استعدادهای او است حجاب به‏ صورت زندانی کردن زن و محروم ساختن او از فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی و اقتصادی است و در اسلام چنین چیزی وجود ندارد . اسلام نه می‏گوید که زن از خانه بیرون نرود و نه می‏گوید حق تحصیل علم و دانش ندارد – بلکه علم و دانش را فریضه مشترک زن و مرد دانسته است – و نه فعالیت اقتصادی خاصی را برای زن تحریم می‏کند . اسلام‏ هرگز نمی‏خواهد زن بیکار و بیعار بنشیند و وجودی عاطل و باطل بار آید

پوشانیدن بدن به استثناء وجه و کفین مانع هیچگونه فعالیت فرهنگی یا اجتماعی یا اقتصادی نیست . آنچه موجب فلج کردن نیروی اجتماع است آلوده‏ کردن محیط کار به لذتجوئیهای شهوانی است

آیا اگر پسر و دختری در محیط جداگانه‏ای تحصیل کنند و فرضا در یک محیط درس می‏خوانند دختران بدن خود را بپوشانند و هیچگونه آرایشی نداشته باشند بهتر درس می‏خوانند و فکر می‏کنند و به سخن استاد گوش می‏کنند یا وقتی که‏ کنار هر پسری یک دختر آرایش کرده با دامن کوتاه تا یک وجب بالای زانو نشسته باشد ؟ آیا اگر مردی در خیابان و بازار و اداره و کارخانه و غیره‏ با قیافه‏های محرک و مهیج زنان آرایش کرده دائما مواجه باشد بهتر سرگرم‏ کار و فعالیت می‏شود یا در محیطی که با چنین مناظری روبرو نشود ؟ اگر باور ندارید از کسانی که در این محیط کار می‏کنند بپرسید . هر مؤسسه یا شرکت یا اداره‏ای که سخت مایل است کارها به خوبی جریان یابد ، از این‏ نوع آمیزشها جلوگیری می‏کند . اگر باور ندارید تحقیق کنید

حقیقت اینست که این وضع بی حجابی رسوا که در میان ما است و از اروپا و آمریکا هم داریم جلو می‏افتیم از مختصات جامعه‏های پلید سرمایه‏داری غربی‏ است و یکی از نتائج سوء پول پرستی‏ها و شهوترانیهای سرمایه‏داران غرب است ، بلکه یکی از طرق و وسائلی است که آنها برای تخدیر و بی حس کردن اجتماعات انسانی و در آوردن آنها به صورت مصرف کننده اجباری کالاهای خودشان به کار می‏برند

” اطلاعات ” ۴۷ / ۹ / ۵ گزارشی از اداره کل نظارت بر مواد خوردنی ، آشامیدنی ، آرایشی نقل کرده است . درباره لوازم آرایش چنین می‏نویسد : ” تنها در ظرف یک سال ۲۱۰ هزار کیلو مواد و لوازم آرایش از قبیل‏ ماتیک ، سرخاب ، کرم ، پودر ، سایه چشم برای مصرف خانمها وارد شده‏ است . از این مقدار ۱۸۱ هزار کیلوگرم آن انواع کرم بوده است . در این‏ مدت به ۱۶۵۰ قوطی و ۲۵۰۰ دوجین پودر صورت و ۴۶۰۴ عدد روژلب ، ۲۲۸۰ عدد صابون لاغری ، ۲۲۸۰ آمپول آرایشی اجازه ورود داده شده است . البته باید ۳۱۰۰ عدد سایه چشم و ۲۴۰۰ خط چشم را نیز به آن اضافه کرد “

آری باید زن ایرانی به بهانه ” تجدد ” و ” تقدم ” و ” مقتضیات‏ زمان ” هر روز و هر ساعت با وسائلی که در دنیای سرمایه‏داری تهیه می‏شود خود را در معرض نمایش بگذارد تا بتواند چنین مصرف کننده لایقی برای‏ کارخانه‏های اروپائی باشد . اگر زن ایرانی بخواهد خود را فقط برای همسر قانونی و یا برای حضور در مجالس اختصاصی زنان بیاراید ، نه مصرف کننده‏ لایقی برای سرمایه‏داران غربی خواهد بود و نه وظیفه و مأموریت دیگرش را که عبارت است از انحطاط اخلاق جوانان و ضعف اراده آنان و ایجاد رکود در فعالیت اجتماعی ، به نفع استعمار غرب انجام خواهد داد

در جامعه‏های غیر سرمایه‏داری با همه احساسات ضد مذهبی که در آنجا وجود دارد کمتر شنیده می‏شود که چنین رسوائیها به نام‏ آزادی زن وجود داشته باشد

 

۴- ارزش و احترام زن

قبلا گفتیم که مرد به طور قطع از نظر جسمانی بر زن تفوق دارد . از نظر مغز و فکر نیز تفوق مرد لااقل قابل بحث است . زن در این دو جبهه در برابر مرد قدرت مقاومت ندارد ، ولی زن از طریق عاطفی و قلبی همیشه تفوق‏ خود را بر مرد ثابت کرده است . حریم نگه‏داشتن زن میان خود و مرد یکی از وسائل مرموزی بوده است که زن برای حفظ مقام و موقع خود در برابر مرد از آن استفاده کرده است

اسلام زن را تشویق کرده است که از این وسیله استفاده کند . اسلام مخصوصا تأکید کرده است که زن هر اندازه متین‏تر و با وقارتر و عفیفتر حرکت کند و خود را در معرض نمایش برای مرد نگذارد بر احترامش افزوده می‏شود

بعدا در تفسیر آیات سوره احزاب خواهیم دید که قرآن کریم پس از آنکه‏ توصیه می‏کند زنان خود را بپوشانند می‏فرماید : ” « ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین »” . یعنی این کار برای اینکه به عفاف شناخته شوند و معلوم شود خود را در اختیار مردان قرار نمی‏دهند بهتر است ، و در نتیجه دور باش و حشمت آنها مانع مزاحمت افراد سبکسر می‏گردد

 

حریم عفاف

آیه ۵۹ – ۶۰ سوره احزاب چنین است : ” « یا ایها النبی قل لازواجک و بناتک و نساء المؤمنین یدنین علیهن‏ من جلابیبهن ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین و کان الله غفورا رحیما ( ۵۹ ) لئن لم ینته المنافقون و الذین فی قلوبهم مرض و المرجفون فی المدینه لنغرینک بهم ثم لا یجاورونک فیها الا قلیلا (۶۰) »]

ترجمه : ای پیغمبر به همسران و دخترانت و به زنان مؤمنین بگو که‏ جلبابهای ( روسریها ) خویش را به خود نزدیک سازند . این کار برای اینکه‏ شناخته شوند و مورد اذیت قرار نگیرند نزدیکتر است و خدا آمرزنده و مهربان است

اگر منافقان و بیمار دلان و کسانی که در شهر نگرانی به وجود می‏آورند ، از کارهای خود دست بر ندارند ما ترا علیه ایشان خواهیم برانگیخت . در آنوقت فقط مدت کمی در مجاورت تو خواهند زیست

در این آیه دو مطلب را باید مورد دقت قرار داد : یکی اینکه جلباب چیست و نزدیک کردن آن یعنی چه ؟ دیگر اینکه آنچه به عنوان‏ علت و فایده این دستور ذکر شده که : ” شناخته شوند و مورد آزار واقع‏ نشوند ” چه معنی دارد ؟ اما مطلب اول : در اینکه جلباب چه نوع لباسی را می‏گویند ، کلمات‏ مفسرین و لغویین مختلف است و به دست آوردن معنای صحیح کلمه دشوار می‏باشد

در المنجد می‏نویسد : ” الجلباب : القمیص او الثوب الواسع ” ( یعنی جلباب پیراهن یا لباس گشاد است (

در مفردات راغب که کتاب دقیق و معتبری است و مخصوص شرح لغتهای‏ قرآن نگاشته شده است می‏گوید : ” الجلابیب : القمص و الخمر ” ( یعنی پیراهن و روسری )

قاموس می‏گوید : ” و الجلباب کسرداب و سنمار : القمیص و ثوب واسع للمرأه دون‏ الملحفه او ما تغطی به ثیابها من فوق کالملحفه ، او هو الخمار . یعنی‏ جلباب عبارت است از پیراهن و یک جامه گشاد و بزرگ کوچکتر از ملحفه

و یا خود ملحفه ( چادر مانند ) که زن به وسیله آن تمام جامه‏های خویش را می‏پوشد ، یا چارقد “

در لسان العرب می‏نویسد : ” الجلباب ثوب اوسع من الخمار دون الرداء تغطی به المرأه رأسها و صدرها . یعنی جلباب جامه‏ای است از چارقد بزرگتر و از عبا کوچکتر . زن‏ به وسیله آن سر و سینه خود را می‏پوشاند “

عبارت ” کشاف ” نیز قریب به همین است . و در تفسیر مجمع البیان‏ آنجا که لغت را معنی می‏کند می‏گوید : ” الجلباب خمار المرأه الذی یغطی رأسها و وجهها اذا خرجت لحاجه

یعنی جلباب عبارت است از روسری ای که در موقع خروج از منزل به کار برده می‏شود و سر و صورت را با آن می‏پوشانند “

ولی ضمن تفسیر آیه می‏گوید : ” ای قل لهولاء فلیسترن موضع الجیب بالجلباب و هو الملائه التی تشتمل‏ بها المرأه یعنی مقصود اینست که با روپوشی که زن به خود می‏گیرد محل‏ گریبان را بپوشاند “

بعد می‏گوید : ” و گفته شده است که جلباب همان چارقد است و مقصود آیه اینست که‏ زنان آزاد در وقت بیرون رفتن پیشانیها و سرها را بپوشانند “

چنانکه ملاحظه می‏فرمائید معنی جلباب از نظر مفسران چندان روشن نیست

آنچه صحیحتر به نظر می‏رسد اینست که در اصل لغت ، کلمه جلباب شامل هر جامه وسیع می‏شده است ، ولی غالبا در مورد روسریهائی که از چارقد بزرگتر و از ردا کوچکتر بوده است به کار می‏رفته است . ضمنا معلوم می‏شود دو نوع‏ روسری برای زنان معمول بوده است : یک نوع روسریهای کوچک که آنها را خمار یا مقنعه می‏نامیده‏ اند و معمولا در داخل خانه از آنها استفاده‏ می‏کرده‏اند . نوع دیگر روسریهای بزرگ که مخصوص خارج منزل بوده است

این معنی با روایاتی که در آنها لفظ جلباب ذکر شده است نیز سازگار است‏ ، مانند روایت عبیدالله حلبی که در تفسیر آیه ۶۱ سوره نور نقل کردیم

مضمونش این بود که در مورد زنان سالخورده جایز است خمار و جلباب را کنار بگذارند و نگاه به موی آنها مانعی ندارد . از این جمله فهمیده می‏شود که جلباب وسیله پوشانیدن موی سر بوده است

همچنین در روایات دیگر در کافی ( ۱ ) در تفسیر همان آیه وارد شده است‏ که حضرت صادق علیه السلام می‏فرماید : ” « الخمار و الجلباب اذا کانت‏ المرأه مسنه » ” یعنی وقتی زن سالخورده‏ای باشد جایز است چارقد و روسری‏ را زمین بگذارد

بنابراین مقصود از نزدیک ساختن جلباب ، پوشیدن با آن می‏باشد ، یعنی‏ وقتی می‏خواهند از خانه بیرون بروند روسری بزرگ خود را با خود بردارند

البته معنی لغوی نزدیک ساختن چیزی ، پوشانیدن با آن نیست بلکه از مورد ، چنین استفاده می‏شود . وقتی که به زن بگویند جامه‏ ات را به خود نزدیک‏ کن مقصود اینست که آن را رها نکن ، آنرا جمع و جور کن ، آنرا بی اثر و بی خاصیت رها نکن و خود را با آن بپوشان

استفاده زنان از روپوشهای بزرگ که بر سر می‏افکنده‏اند دو جور بوده است‏ : یک نوع صرفا جنبه تشریفاتی و اسمی داشته است همچنانکه در عصر حاضر بعضی بانوان چادری را می‏بینیم که چادر داشتن آنها صرفا جنبه تشریفاتی‏ دارد . با چادر هیچ جای بدن خود را نمی‏پوشانند ، آنرا رها می‏کنند . وضع‏ چادر سرکردنشان نشان می‏دهد که اهل پرهیز از معاشرت با مردان بیگانه‏ نیستند و از اینکه مورد بهره‏برداری چشمها قرار بگیرند ابا و امتناعی‏ ندارند . نوع دیگر برعکس بوده و هست : زن چنان با مراقبت جامه‏های خود را به خود می‏گیرد و آنرا رها نمی‏کند که نشان می‏دهد اهل عفاف و حفاظ است .

خودبخود دورباشی ایجاد می‏کند و ناپاکدلان را مأیوس می‏سازد . بعدا خواهیم گفت که تعلیلی که در ذیل جمله آمده است مؤید همین معنی است

و اما مطلب دوم یعنی بحث در علتی که برای این دستور ذکر شده است : مفسرین گفته‏اند : گروهی از منافقین ، اوائل شب که هوا تازه تاریک‏ می‏شد ، در کوچه‏ ها و معابر مزاحم کنیزان می‏شدند . البته برای کنیزان‏ چنانکه قبلا گفتیم پوشانیدن سر واجب نبوده است . گاهی از اوقات این‏ جوانان مزاحم و فاسد ، متعرض زنان آزاد نیز می‏شدند و بعد مدعی می‏شدند که‏ ما نفهمیدیم آزاد زن است و پنداشتیم کنیز است . لذا به زنان آزاد دستور داده شد که بدون جلباب یعنی در حقیقت بدون لباس کامل از خانه خارج‏ نشوند تا کاملا از کنیزان تشخیص داده شوند و مورد مزاحمت و اذیت قرار نگیرند

بیان مذکور خالی از ایراد نیست ، زیرا چنین می‏فهماند که مزاحمت نسبت‏ به کنیزان مانعی ندارد و منافقین آن را به عنوان عذری مقبول برای خود ذکر می‏کرده‏ اند ، در حالی که چنین نیست . اگر چه پوشانیدن موی سر بر کنیزان‏ واجب نبوده است ، شاید رمز آن هم این بوده که وضع کنیز معمولا جالب و تحریک آمیز نیست و مورد رغبت کسی واقع نمی‏شود و به علاوه کارشان خدمت‏ بوده چنانکه قبلا اشاره کردیم ، ولی در هر حال این مزاحمتها حتی در مورد کنیزان نیز گناه محسوب می‏شده است و منافقین نمی‏توانسته‏اند کنیز بودن را عذر خود قلمداد کنند

احتمال دیگری که در معنای این جمله داده شده این است که وقتی زن‏ پوشیده و سنگین از خانه بیرون رود و جانب عفاف و پاکدامنی را رعایت‏ کند ، افراد فاسد و مزاحم ، جرأت نمی‏کنند متعرض آنها شوند

بنا به احتمال اول معنی جمله : ” « ذلک ادنی ان یعرفن فلا یؤذین » ” اینست که بدینوسیله شناخته می‏شوند که آزادند نه کنیز ، پس مورد آزار و تعقیب جوانان قرار نمی‏گیرند . ولی بنا به احتمال دوم معنی جمله اینست‏ که بدینوسیله شناخته می‏شوند که زنان نجیب و عفیف می‏باشند . و بیمار دلان‏ از اینکه به آنها طمع ببندند چشم می‏پوشند زیرا معلوم می‏شود اینجا حریم‏ عفاف است ، چشم طمع کور ، و دست خیانت کوتاه است

در این آیه حدود پوشش بیان نشده است . از این آیه نمی‏توان فهمید که‏ آیا پوشیدن چهره لازم است یا نه ؟ آیه‏ای که متعرض حدود پوشش است آیه‏ ۳۱ سوره نور است که قبلا درباره آن بحث شد

مطلبی که از این آیه استفاده می‏شود و یک حقیقت جاودانی است اینست‏ که زن مسلمان باید آنچنان در میان مردم رفت و آمد کند که علائم عفاف و وقار و سنگینی و پاکی از آن هویدا باشد و با این صفت شناخته شود ، و در اینوقت است که بیمار دلان که دنبال شکار می‏گردند از آنها مأیوس می‏گردند و فکر بهره‏کشی از آنها در مخیله‏شان خطور نمی‏کند . می‏بینیم که جوانان‏ ولگرد همیشه متعرض زنان جلف و سبک و لخت و عریان می‏گردند . وقتی که به آنها اعتراض می‏شود که چرا مزاحم می‏شوی ؟ می‏گویند اگر دلش این چیزها را نخواهد با این وضع بیرون نمی‏آید

این دستور که در این آیه آمده است مانند دستوری است که در بیست و پنج آیه قبل از این آیه خطاب به زنان رسول خدا وارد شده است : ” « فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض »” یعنی در سخن گفتن رقت زنانه‏ و شهوت‏آلود که موجب تحریک طمع بیمار دلان می‏گردد به کار نبرید . در این‏ دستور ، وقار و عفاف در کیفیت سخن گفتن را بیان می‏کند و در آیه مورد بحث ، دستور وقار در رفت و آمد را

ما قبلا گفتیم که حرکات و سکنات انسان گاهی زباندار است . گاهی وضع‏ لباس ، راه رفتن ، سخن گفتن زن معنی‏ دار است و به زبان بی‏زبانی می‏گوید دلت را به من بده ، در آرزوی من باش ، مرا تعقیب کن . گاهی برعکس با بی‏زبانی می‏گوید دست تعرض از این حریم کوتاه است

به هر حال آنچه از این آیه استفاده می‏شود اینست نه کیفیت خاصی برای‏ پوشش . از نظر کیفیت پوشش فقط آیه ۳۱ سوره نور است که مطلب را بیان‏ می‏فرماید و با توجه بدینکه این آیه بعد از آیه سوره نور نازل شده است‏ می‏توان فهمید که منظور از ” « یدنین علیهن من جلابیبهن »” اینست که‏ دستور قبلی سوره نور را کاملا رعایت نمایند تا از شر آزار مزاحمان راحت‏ گردند

در آیه قبل از این آیه می‏فرماید : ” « و الذین یؤذون المؤمنین و المؤمنات بغیر ما اکتسبوا فقد احتملوا بهتانا و اثما مبینا » ” یعنی آنانکه بدون جهت مردان و زنان با ایمان را آزار می‏رسانند بهتان‏ و گناه بزرگی مرتکب می‏گردند . این آیه رسما به کسانی پرخاش می‏کند که‏ مردان و زنان مسلمان را آزار می‏رسانند . بلافاصله به زنان دستور می‏دهد که‏ در رفتار خود وقار و سنگینی را کاملا رعایت کنند تا از آزار افراد مزاحم‏ مصونیت پیدا کنند . توجه بدین آیه ، بهتر به فهم مقصود آیه مورد بحث‏ کمک می‏کند

مفسران غالبا هدف جمله ” « یدنین علیهن من جلابیبهن »” را پوشانیدن‏ چهره دانسته‏اند ، یعنی این جمله را کنایه از پوشیدن چهره دانسته‏ اند

مفسران قبول دارند که مفهوم اصلی ” یدنین ” پوشانیدن نیست اما چون‏ غالبا پنداشته‏ اند که این دستور برای باز شناخته شدن زنان آزاد از کنیزان‏ بوده است ، اینچنین تعبیر کرده ‏اند . ولی ما قبلا گفتیم که این تفسیر صحیح‏ نیست . به هیچ وجه قابل قبول نیست که قرآن کریم فقط زنان آزاد را مورد عنایت قرار دهد و از آزار کنیزان مسلمان چشم بپوشد . آنچه عجیب به نظر می‏رسد اینست که مفسرانی که در اینجا چنین گفته‏ اند غالبا همانها هستند که‏ در تفسیر سوره نور با کمال صراحت گفته‏ اند که پوشانیدن چهره و دو دست‏ لازم نیست و آنرا امر حرجی دانسته‏ اند ، از قبیل زمخشری و فخررازی . چطور شده است که این مفسران متوجه تناقض در سخن خود نشده ‏اند و ادعای‏ منسوخیت آیه نور را هم نکرده‏ اند

حقیقت اینست که این مفسران تناقضی میان مفهوم آیه نور و آیه احزاب‏ قائل نبوده‏ اند . آیه نور را یک دستور کلی و همیشگی می‏دانسته‏ اند خواه مزاحمتی در کار باشد یا نباشد ولی آیه سوره‏ احزاب را مخصوص موردی می‏دانسته‏ اند که زن آزاد یا مطلق زن مورد مزاحمت‏ افراد ولگرد قرار می‏گرفته است

نکته‏ ای از آیه مورد بحث استفاده می‏شود ، و آن اینست که افرادی که در کوچه‏ ها و خیابانها مزاحم زنان می‏گردند ، از نظر قانون اسلام مستحق مجازات‏ سخت و شدیدی می‏باشند . تنها مثلا آنها را به کلانتری جلب کردن و تراشیدن‏ سر آنها کافی نیست . بسیار سختتر باید مجازات شوند . قرآن می‏فرماید : ” « لئن لم ینته المنافقون و الذین فی قلوبهم مرض و المرجفون فی‏ المدینه لنغرینک بهم ثم لا یجاورونک فیها الا قلیلا »” یعنی اگر اینها دست از عمل زشت خود بر ندارند ترا فرمان می‏دهیم که به آنها حمله بری که‏ دیگر جز اندکی در پناه تو نخواهند بود . حداقل آنچه از این آیه مفهوم‏ می‏شود تبعید آنها از جامعه پاک اسلامی است . جامعه ، هر اندازه برای‏ عفاف و پاکی احترام بیشتری قائل باشد برای خائنان مجازات شدیدتری قائل‏ می‏شود ، و عکس آن.

نظام حقوق زن در اسلام،شهید مطهری