مکانیزم هنجاری به منظور نهادینه کردن حجاب

هنجارها سیستم سازمان یافته‌ای هستند که بین افراد تشکیل دهنده جامعه مشترک‌اند. هنجارها مقررات روشن یا ضمنی هستند که رفتار مورد انتظار را مشخص کرده و علایق و رجحان‌های اعضای یک گروه یکپارچه یا یک اجتماع را در قالبی می‌گنجانند. هنجارها نوعی سرمایه محسوب می‌شوند. که اعتماد و اطمینان را بین انسان‌ها تقویت می‌کنند، به گونه‌ای که افراد مجاز نیستند به نفع سود کوتاه مدت خود عمل کنند. هنجارها به طور جمعی حفظ می‌شوند و منافع حاصل از رعایت آنها عاید همه اعضای گروه می‌شود. هنجارها به صورت سرمایه اجتماعی در می‌آیند که می‌توانند بحران‌های اجتماعی را حل کنند، در غیر اینصورت پیامدهای جمعی غیربهینه را نتیجه خوهند داد که به وسیله افراد سود جو سبب هزینه منافع عمومی می‌شوند. «اعضای یک گروه یکپارچه هنجارهایی را ایجاد و حفظ می‌کنند که محتوای آنها به حداکثرسازی رفاه جمعی که اعضا در امور روزمره با همدیگر به دست می‌آورند، کمک می‌کند».

هنجار مشترک یک گروه یکپارچه، رفاه اعضایی را که با هنجاز سازگار می‌شوند، افزایش خواهد داد، چرا که مشکل هماهنگی و عمل جمعی را حل می‌کند. همچنین افراط در پیروی از هنجارها به حالت سازگاری بیش از حد منجر می‌شود که اثرات منفی روی افراد گروه خواهد داشت. هنجارها با محدود کردن منافع شخصی کوتاه مدت، همکاری را تسهیل می‌کنند. که منافع بلند مدت را محقق می‌سازد. وقتی خواسته‌های فرد با هنجارها، آداب و رسوم و عرف اجتماعی در تضاد باشد، نیل به آن خواسته‌ها بسیار هزینه‌بر خواهد بود، بنابراین باید با هنجارها، هم شکل شود. هم شکلی، فرایندی محدود کننده است که فرد را در یک جامعه با افراد دیگری که با مجموعه شرایط اجتماعی یکسانی مواجه‌اند، همانند می‌سازد.

جامعه‌پذیری افراد براساس هنجارهای جامعه آنها را مشابه می‌کند. تعریف و اعلان رسمی هنجارها در زمینه حجاب از سوی گروه‌های مرجع و موجه، رفتارهای مشابه را شکل می‌دهد. گروه‌های جامعه براساس این هنجارها، اعضای خود را گزینش و غربال می‌کنند و این ملزومات، تا حدودی افراد را از لحاظ پوشش مشابه و همسان می‌سازد. هر چه قدر این سیستم هنجاری درونی شود، سازگاری با این سیستم جزو ساختار شخصیتی افراد می‌گردد. انگیزه اولیه اطاعت از هنجارهای نهادی در اقتدار اخلاقی نهفته است که بر فرد اعمال می‌شوند. افراد به خاطر ارزش‌های خود، با استاندارد ارزشی سازگار می‌شوند نه به خاطر مصلحت‌اندیشی یا نفع شخصی.

برگرفته از مقاله محمد خجسته در فصلنامه جبهه فرهنگی حجاب و عفاف – شماره اول – بهار ۱۳۹۵٫