عفت سامانه جامع عفاف و حجاب
امام خمینی (ره)، زندگینامه و خانواده
امام خمینی ره در بیستم جمادی الثانی سال ۱۳۲۰ ه. ق در شهر خمین از بلاد ایران و در خاندانی علمی، انقلابی و مبارز به دنیا آمد و در چنین خانواده ای نشو و نما یافت، پدرش شهید مصطفی موسوی در نجف اشرف و سپس در سامرا تحصیل علم نمود و در آن دو شهر مقدس که مرکز حوزه علوم دینی بوده مدارج عالیه را طی کرد؛ پس از گذشت چهار ماه و ۲۲روز از ولادت آخرین فرزندش سید روح الله، به روز ۱۲ ذیقعده سال ۱۳۲۰ ه. ق در راه خمین به اراک ترور و به شهادت رسید.
سید روح الله دوران کودکی و نوجوانی را در دامن مادری نمونه بنام «هاجر» و نزد عمه مکرمهاش سپری کرد و در مکتب برادر بزرگوارش و دیگر اساتید به تعلم پرداخت. از کودکی با نبوغی سرشار به فراگیری علم دین همت ورزید و درسن ۱۸ سالگی برای کسب معارف الهی از مکتب آیهالله العظمی حائری یزدی به حوزهعلمیه اراک هجرت کرد و با فراگیری علم دین و تهذیب و تهجد در پی یافتن حقیقت ناب سر از پا نمیشناخت و از همان آغاز جوانی دل در گرو حق تعالی نهاد و از هرچه رنگ تعلق داشت فاصله گرفت به گونهای که مورد تحسین و شگفتی استادان خویشواقع شد.
امام خمینی(ره) در سال ۱۳۰۱ هجری شمسی همزمان با هجرت استاد عالیقدرش به قم و تاسیس حوزه علمیه به این شهر هجرت کرد. او در ۲۵ سالگی به درجه اجتهاد نائل آمد و در ۲۸ تا ۳۰ سالگی آثار بزرگ و عرفانی خویش (مصباح الهدایه، سرالصلوه، شرح دعای سحر و …) را تالیف نمود.
در سن ۲۸ سالگی ازدواج نمود و حاصل آن ازدواج مبارک هشت فرزند (۳ پسر و ۵ دختر) بود که از آن میان سید مصطفی و سید احمد خمینی از ویژگی خاصی برخوردار بودند.
رفتار مهربانانه ی امام با اعضای خانواده، تجسم عینی رفتار و برخورد پیامبر عظیم الشان اسلام و ائمه ی معصومین با اعضای خانواده بود.
حضور متواضعانه اما حکیمانه و مدبرانه اش در دوران زعامت آیتالله بروجردی و مسائل سیاسی جاری آن زمان، نوید آیندهای روشن در دل عالمان دوراندیش و فهیمحوزه ایجاد کرده بود… .
بعدها آن جناب موفق گردید انقلابی بی نظیر و اسلامی را در ایران پایه ریزی کند و حکومتی بر مبنای مکتب اهل بیت در ایران تاسیس نماید.
ایشان در ۱۴ خرداد ماه سال ۱۳۶۸ ه.ش در شهر تهران رحلت کرد و در میان گریه و اندوه میلیون ها عاشق در مزارش در همین شهر به خاک سپرده شد.
ویژگی های فردی و رفتاری امام خمینی (ره)
شخصیت عظیم رهبر کبیر انقلاب حقا و انصافا پس از پیغمبران خدا و اولیاء معصومین، با هیچ شخصیت دیگری قابل مقایسه نبود، ودیعه خدا در دست ما و حجت خدا بر ما و نشانه عظمت الهی بود، وقتی انسان او را می دید، عظمت بزرگان دین را باور می کرد، عظمت پیغمبر (ص) و عظمت امیرالمؤمنین و عظمت سیدالشهداء و عظمت امام صادق علیهم السلام و بقیه اولیاء را انسان نمی تواند درست تصور کند، ذهن ما کوچکتر از آن است که بتوانیم عظمت شخصیت آن بزرگ مردان را حتی در ذهن مان بگنجانیم، اما انسان وقتی شخصیتی با عظمت امام عزیزمان را با حکمت، آن هوشمندی، آن صبر، حلم و متانت، آن صدق و صفا، آن زهد و بی اعتنایی به زخارف دنیا، آن تقوا و ورع و خداترسی و عبودیت مخلصانه برای خدا و بالآخره شخصیتی با این همه عظمت و ابعاد گوناگون دست نیافتنی که همین شخصیت عظیم، چگونه در برابر آن خورشیدهای فروزان آسمان ولایت، کوچکی می کند، تواضع می کند، خاکساری می کند، خودش را در مقابل آنها ذرهای به حساب می آورد، آنوقت انسان می فهمد آنها چقدر عظیم و بزرگ بودند.
رهبر کبیر عزیز ما و امام فقید بزرگوار ما که در عالم چهره درخشان بود و حقیقتاً مثل او نه در این زمان و نه در زمانهای گذشته نداشتیم، نداریم، لااقل در چهرههای معروف عالم سراغ نداریم بعد از انبیاء و اولیاء علیهم السلام، به این عظمت، به این جامع الابعاد و جامع الاطراف بودن و با این خصوصیات مثبت.
حالات معنوی امام خمینی (ره)
امام خمینی ره خیلی خصوصیات ممتاز فردی داشت، اما توفیقات او بالاتر از آن بود که او به خصوصیات فردی یک انسان متکی باشد. شجاعت، آگاهی، عقل، تدبیر، دور اندیشی امام از چیزهای ممتازی بو د که در وجود امام جمع بود و در اینها هیچ شکی نیست، اما توفیقاتی را که آن بزرگوار بدست آورده بمراتب بالاتر از این است که به شجاعت زیاد، تدبیر و آینده نگری زیاد یک انسان متکی باشد، بلکه آن توفیقات ملهم از عوامل دیگری بود.
آن توفیقات امام در درجه اول از اخلاصش ایشان ناشی می شد، یعنی در واقع مخلص خدا بود و کار را صرفا برای خداوند انجام می داد و لاغیر.[۱]
آن آراسته به خصلت های والا و مکارم اخلاقی جام جهان نمای معنویت را می نمایاند، به گفتار و رفتارش نور حقیقت پرتو افکنده بود، با اصول و ارزشها می زیست، هیچ چیز و هیچ عاملی موفق نگردید به موازینی که امام خمینی مزین به آنها بود، غلبه کند، هویت و شخصیت آن فرزانه را ارزش های دینی شکل می داد و در واقع شجره طیبه ای بود که اصلها ثابت و فرعها فی السماء.
امام خمینی ره امیر و حاکم هواها و خواهشهای نفسانی خود بود، و نه خواهش ها بر او، در عین حال در نهایت تواضع و فروتنی، در عین حال در نهایت صبر و بردباری…[۲]
[۱]بیانات مقام معظم رهبری، روزنامه جمهوری اسلامی – ۲۴/۴/۱۳۶۴.
[۲]بیانات مقام معظم رهبری در مراسم بیعت مردم با ایشان–
سیره امام خمینی (ره)
هزار نقد به بازار کائنات آرند یکی به سکه صاحب عیار ما نرسد
حضرت امام خمینی ره با پیروی از اجداد طاهرینش نخست سجایای اخلاقی و کرامتهای انسانی را در وجود خود متحقق و متجلی ساخت آنگاه هادی و دلیل راه گشت و با فیض انفاس قدسی و مدد دم مسیحایی خود بر قلبها و جانهای مرده حیات و پویایی بخشید و آنان را که مستعد هدایت و رهایی بودند از گرداب هلاکت و غرقاب فنا خلاصی داده و به ساحل آرامش و نجات رهنمون ساخت.
معظم له در سجایای اخلاقی، ویژگی های رفتاری و ابعاد شخصیتی عمیق و گسترده ی خود، عناصر به ظاهر متضادی را با هم الفت داده بود، آن عابد وارسته در برابر ناملایمات و مشکلات که برای مردم و محرومان پدید می آمد سخت متأثر می گردید ولی در برابر ارباب ستم و عوامل استکبار، قهرمان قاطعیت و مقاومت بودند. آن عارف معروف که مناجات عارفانه خویش را در قالب سرودهای عرفانی تنظیم نمود، به عنوان فیلسوفی باریک بین که معارف قرآنی و الهی را در سطح عالی بیان می کرد تند بادهای افکار انحرافی و التقاطی را خنثی کرده و در همین زمان آن سیاست مدار عادل، مدبر و ژرف نگر با اراده¬ای آهنین و عزمی استوار، سکان کشتی امت اسلامی را به ساحل نجات می رسانید. او حکومت را فلسفه ی عملی فقه می دانست. این اقیانوس خروشان در مقابل ابر قدرت ها، چون با یکی از افراد عادی مواجه می گشت چشمه های عطوفت از قلب رئوفش جاری می گشت، این قلب مرکز نور الهی بود و امام با اتکا به این منبع منور و با دقت در سیما و لحن سخن اهداف و مقاصد افراد و گروهها را تشخیص می داد و چون احساس می نمود که اشخاص یا احزابی تیشه به دست گرفته اند تا ریشه درخت ارزش ها را خدشه دار کنند تمامی وجودش خشم می گشت و در دل و ذهن آنان رعب و هراس می افکند و مطرود خاص و عامشان می ساخت.
شمهای از سیره عملی امام خمینی(ره) شماره صفحه در مجله: ۱۲پدیدآورنده:حجه الاسلام و المسلمین محمد محمدی اشتهاردی ،
امام خمینی (س) در کوتاهترین و زیباترین جمله
یکی از مسابقاتی که در ایام مبارک دهه فجر توسط “اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشآموزان استان تهران” با همکاری”موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) ” برگزار شد مسابقهای بود تحت عنوان “آن روزهای خدایی”. در این مسابقه دانشآموزان عضو انجمن اسلامی دانشآموزان استان تهران تلاش کردند تا حضرت امام خمینی (س) را در کوتاهترین و زیباترین جمله توصیف نمایند. حاصل این تلاش که بیانگر احساسات پاک و عشق و علاقه خالصانه آیندهسازان انقلاب اسلامی به بنیانگذار جمهوری اسلامی است صدها کلام زیبا بود که به علت کثرت موارد و کمبود فضا فقط تعدادی معدود از این جملات پرشور جهت آگاهی خوانندگان درپی میآید:
امام خمینی سرچشمه زمزم زلال حقیقت بود.
او گوهری یکتاست که صدفش در دریای معرفت الهی پنهان است.
امام خمینی (ره) همچون چراغ هدایتی است که باعث روشنایی صراط مستقیم در عصر جاهلیت ایران بود.
امام خمینی (ره) همانند آب بودند چرا که آب نشانه پاکی، صداقت، یکرنگی و مهربانی است.
امام (ره) پدر همه مردم مسلمان و مستضعف و آزاده است.
امام خمینی (ره) مظهر وحدت و یگانگی تمام مسلمانان جهان است.
امام خمینی فقیهی عادل، رهبری عالم، مجتهدی اعلم، سیاستمداری عارف، فیلسوفی محجوب و شاعری دلسوخته میباشند.
امام خمینی ابرمرد تاریخ و بیدارگر جهان بود.
خمینی کبیر (ره) روح اسلام بود که در عصر حاضر در کالبد مرده و بیروح اسلام ایران دمیده شد و آن را دوباره زنده کرد.
خمینی (ره) قرآن ناطق عصر خویش بود.
امام خمینی (ره) حماسهای فراموشنشدنی در قلب تاریخ بشریت است.
امام مردی بود به استواری کوه و به مهربانی آفتاب، مردی جاودان در قلبها.
امام عطیه کوثر بود و یادآور حیدر.
او شجره پرفیض فیضیه بود که لحظهلحظه زندگیش مایه نظم و شیرازه دین خدا گشت.
امام سرسبزترین بهار وجودمان است.
امام گوهر دریای وجود است.
امام داغدارترین شقایق عصر بود.
امام ما دفتر ناگشودهای از ایثار و جوانمردی و شکوه است که واژهها در برابر عظمتش سرتعظیم خم کردهاند.
امام خمینی (ره) منبع حیات تمامی مسلمانان است.
امام خمینی چون شهاب نور در ژرفای شام کهکشان آسمان فتح را درنوردید.
امام آن اولین بود که دومین نداشت.
امام امید رویش فردا و چراغ هدایت انسانها بود.
توصیف عاطفی و محبتبه امام
امام دریای بیکران محبتبود.
توصیف حماسی
وسعت دریاها، صلابت کوهها، در وجود امام خلاصه میشود.
توضیح ابعاد شخصیتی امام
امام خمینی شبنم پاکی بود که پاکیش همیشه به یاد گلبرگها خواهد ماند.
احیای اسلام
وصف آن پدر بزرگوار از وسعت دامنه لغات خارج است.
توصیف ادبی
امام خمینی خورشیدی بود که با طلوع آن هزار چشمه نور در زندگی ملت ایران جوشید.
آثار و تالیفات امام:
تا کنون درباره آثار قلمی و تالیفات امام خمینی(ره)مطالب زیادی گفته یا نوشته شده است،جامع ترین تحقیق و بررسی، تحقیق حجه الاسلام و المسلمین،آقای رضااستادی است که با اندک تصرف و تغییر جزئی در ذیل می آوریم.
ایشان در تقسیم بندی که در مورد آثار قلمی امام دارند،آنها را در موضوعات دهگانه زیر خلاصه نموده اند:
۱-عرفان
۲-اخلاق
۳-فلسفه
۴-فقه استدلالی
۵-اصول فقه
۶-رجال
۷-رسائل علمیه
۸-حکومت
۹-امامت و روحانیت
۱۰-شعر و ادب
الف-عرفان:در این رشته کتابهای متعددی نوشته اند که تاریخ تالیف آنها از۱۳۴۷ تا ۱۳۵۵ ه.ق می باشد.تالیفات عرفانی ایشان به این شرح است:
۱-شرح دعای سحر.این کتاب از کتابهای عرفانی معظم له،همانند تالیف دیگرایشان،«مصباح الهدایه »،فقط مورد استفاده کسانی می تواند باشد که با فلسفه و عرفان آشنایی کامل داشته باشند.
۲-مصباح الهدایه.این کتاب در بیان حقیقت محمدیه(ص)و ولایت علویه(ع)است.تالیف این کتاب در سال ۱۳۴۹ ه.ق به پایان رسیده است.
۳-لقاء الله.مقاله ای است به زبان فارسی در۷ صفحه،که در آن از استادش مرحوم شاه آبادی یاد می کند.این کتاب در پایان کتاب لقاء الله حاج میرزا جواد آقا ملکی چاپ شده است.
۴-سر الصلوه(صلوه العارفین یا معراج السالکین)فارسی.این کتاب برای خواص از اهل عرفان و سلوک نگارش یافته و تاریخ پایان تالیف آن،سال ۱۳۵۸ ه.ق است،و تا کنون دو بار چاپ شده است.
۵-تعلیقه علی شرح فصوص الحکم(عربی).«فصوص الحکم »،تالیف محی الدین عربی،و شرح آن از محمود قیصری است،و امام خمینی شرح فصوص رادر هفت سالی که از محضر مرحوم آیه الله شاه آبادی استفاده می کرده،نزد ایشان خوانده و تاریخ تالیف این تعلیقه هم در همان سالها است،و در این تعلیقه به مصباح الهدایه خود ارجاع می دهد،و از استادش مرحوم شاه آبادی نیز یاد می کند.
کتاب شرح فصوص،۴۹۵ صفحه است،و تعلیقه امام تا صفحه ۳۹۶ آن می باشد.
۶-تعلیقه علی مصباح الانس(عربی)
۷-تعلیقه علی شرح حدیث راس الجالوت(عربی)
۸-شرح حدیث راس الجالوت(عربی).که تاریخ تالیف آن سال ۱۳۴۸ ه.ق می باشد.
۹-شرح دیگری بر حدیث راس الجالوت(عربی)،بنا به نوشته سید ریحان الله یزدی
۱۰-تفسیر سوره حمد.تفسیری است عرفانی بر سوره حمد که در سالهای اول پیروزی انقلاب در ۵ جلسه بیان فرموده اند.
۱۱-الحاشیه علی الاسفار
۱۲-آداب الصلوه
۱۳-مبارزه با نفس-جهاد اکبر(فارسی).رساله ای است اخلاقی در موضوع جهاد با نفس،که تقریر بیانات حضرت امام در نجف اشرف برای طلاب و فضلاست.این رساله بارها چاپ شده است.
۱۴-شرح جنود عقل و جهل(فارسی)
۱۵-اربعین یا چهل حدیث(فارسی).شرح چهل حدیث است که ۳۳ حدیث آن اخلاقی،و۷ حدیث دیگر آن اعتقادی است. (این کتاب توسط نگارنده از کتابخانه مرحوم آیه الله العظمی آخوند ملا علی معصومی همدانی،کشف و پی گیری شد و به سازمان تبلیغات اسلامی،مرکز تهران انتقال یافت،و نخستین بار با استخراج منابع ومصادر در مجله اعتصام،وابسته به آن مرکز تبلیغی انتشار یافت،و سپس به صورت مستقلی چاپ گردید که هم اکنون در تیراژ وسیع انتشار یافته است)
ب-کتابهای فقه استدلالی:در فقه استدلالی کتابهای متعددی دارند که تالیف آنها مربوط به سال ۱۳۶۵ تا تاریخی است که حضرت امام از نجف به ایران آمدند،یعنی در حدود سال ۱۳۹۷ ه.ق.
۱۶-کتاب الطهاره،جلد اول.تاریخ پایان تالیف دهم ذی حجه ۱۳۷۳ ه.ق،چاپ اول در ۲۷۲ صفحه در قم،و چاپ دوم در ۳۵۸ صفحه در نجف به سال ۱۳۸۹
۱۷-جلد دوم کتاب الطهاره،بحث میاه ثلاثه،تاریخ پایان تالیف،۲۲ ربیع الاول ۱۳۷۶ ه.ق،چاپ قم در۳۱۹ صفحه
۱۸-جلد سوم کتاب الطهاره،بحث تیمم،تاریخ پایان تالیف،۱۱ شعبان ۱۳۷۶چاپ قم در ۲۳۵ صفحه
۱۹-جلد چهارم کتاب الطهاره،پیرامون بحث از احکام طهارات و نجاسات.این کتاب که آخرین قسمت از مباحث طهارت است،تالیف آن در تاریخ ۲۸ ذیقعده ۱۳۷۷ه.ق به پایان رسیده و چاپ آن نیز در سال ۱۳۸۹ در نجف اشرف انجام پذیرفته است.تعداد صفحات این کتاب ۲۹۰ صفحه است.
۲۰-جلد اول المکاسب المحرمه،پایان تالیف آن پس از سال ۱۳۷۷ و قبل از۱۳۸۰ ه.ق می باشد.چاپ قم در ۳۲۲ صفحه
۲۱-جلد دوم المکاسب المحرمه،شامل بحثهای قمار،کمک به ظالم،ولایت ازطرف جائر،تکسب به واجبات،جوایز سلطان، و خراج و مقاسمه.تاریخ پایان تالیف،هشتم جمادی الاولی ۱۳۸۰،چاپ قم در ۲۹۰ صفحه،در سال ۱۳۸۱
۲۲-جلد اول کتاب البیع،تالیف پس از ۱۳۸۰،در۴۵۷ صفحه که در نجف چاپ شده است.
۲۳-جلد دوم کتاب البیع،در سال ۱۳۹۱ در ۵۷۵ صفحه در نجف چاپ شده است،متضمن بحث ولایت فقیه معظم له که منشا بسیاری از تحولات اجتماعی وسیاسی گشت.
۲۴-جلد سوم کتاب البیع،تاریخ پایان تالیف ۱۱ جمادی الاولی ۱۳۹۲،و درهمان سالها در ۴۸۵ صفحه در نجف چاپ شده است.بدین ترتیب این سه جلد حاصل تدریس حدود ۱۲ سال حضرت امام می باشد که به قلم خودشان نوشته شده است.
۲۵-جلد چهارم کتاب البیع،بحث خیارات،تاریخ پایان تالیف،۲۵ جمادی الاولی ۱۳۹۴ ه.ق.این کتاب در ۴۵۲ صفحه در نجف در همان سال تالیف چاپ شده است.
۲۶-جلد پنجم کتاب البیع،شامل بقیه بحث خیارات،و بحث نقد و نسیه وقبض،تاریخ پایان تالیف،۱۵ جمادی الاولی ۱۳۹۶ می باشد.این کتاب در ۴۰۲ صفحه در سال ۱۳۹۷ در نجف به چاپ رسیده است.
۲۷-کتاب الخلل،بحث خلل صلوه است که ظاهرا پس از سال ۱۳۹۷ تا هنگام مراجعت به ایران بحث نموده و نوشته اند.این کتاب در ۳۱۴ صفحه چاپ قم می باشد.
۲۸-رساله فی التقیه،رساله ای است شامل مباحث تقیه در ۳۵ صفحه،که تاریخ تالیف آن شعبان ۱۳۷۳ می باشد.پیوست رساله های اصولی حضرت امام در سال ۱۳۸۵در قم به چاپ رسیده است.
۲۹-رساله فی «قاعده من ملک ».این رساله در کتاب «آثار الحجه »جلد دوم،ص ۴۵ جزء تالیفات حضرت امام یاد شده است.
۳۰-رساله فی تعیین الفجر فی اللیالی المقمره.این رساله در ۳۲ صفحه رقعی درسال ۱۳۶۷ منتشر شده است.در عین اختصار از تالیفات فقه استدلالی ایشان به شمارمی آید.
ج-کتابهای اصول فقه:در این زمینه هم رساله های متعددی دارند که تالیف آنها مربوط به سالهای قبل از ۱۳۷۰ تا حدود ۱۳۷۱ می باشد که نوعا به زبان عربی است.
۳۱-رساله لا ضرر.تاریخ پایان تالیف آن،غره جمادی الاولی ۱۳۶۸ می باشد که در ۶۸ صفحه،به پیوست چند رساله دیگر، تحت عنوان «الرسائل »در قم،به سال ۱۳۸۵چاپ شده است.
۳۲-رساله الاستصحاب.این رساله در دوره اول درس اصول ایشان نوشته شده،و تاریخ پایان تالیف آن نهم رمضان ۱۳۷۰ می باشد که در ۲۹۰ صفحه،با همان رسائل در سال ۱۳۸۵ در قم چاپ شده است.
۳۳-رساله فی التعادل و التراجیح.در دور اول درس نوشته اند و تاریخ پایان تالیف آن،نهم جمادی الاولی ۱۳۷۰،و تاریخ پاکنویسی آن،ماه رمضان همان سال که در ۹۲ صفحه در همان رسائل در سال ۱۳۸۵ در قم به چاپ رسیده است.
۳۴-رساله الاجتهاد و التقلید،تاریخ پایان تالیف این رساله،همان سال ۱۳۷۰است،و این رساله در ۷۸ صفحه در همان کتاب رسائل،در سال ۱۳۸۵ در قم به چاپ رسیده است.
۳۵-رساله فی الطلب و الاراده.پایان تالیف این رساله،ماه رمضان ۱۳۷۱ درهمدان است.این رساله با ترجمه فارسی آن در۱۵۷ صفحه در سال ۱۳۶۲ ه.ش(۱۴۰۴ ه.ق)توسط مرکز انتشارات علمی و فرهنگی چاپ شده است.
۳۶-تعلیقه علی کفایه الاصول.مرحوم حاج آقا بزرگ تهرانی در کتاب الذریعه،ج ۲۶،ص ۲۸۵ چاپ مشهد می نویسد: «حاشیه کفایه الاصول آخوند خراسانی،تالیف امام خمینی که تاریخ تالیف آن ۱۳۶۸ می باشد.»
۳۷-رساله در موضوع علم اصول.
۳۸-تقریرات درس آیه الله العظمی بروجردی،بنا به تصریح استاد سبحانی که ازشاگردان برجسته اصول حضرت امام بوده اند،این کتاب از آغاز مباحث اصول،تاحجیت ظن می باشد. د-رسائل عملیه یا فقه غیر استدلالی:رسائل عملیه و حواشی حضرت امام که برای مقلدین نوشته اند.البته غیر از«تحریر الوسیله »که پیش از سال ۱۳۸۰ تالیف شده است.
۳۹-تعلیقه علی العروه الوثقی(عربی)حاشیه ای است بر تمام العروه الوثقی،تالیف مرحوم آیه الله العظمی سید محمد کاظم یزدی.تاریخ پایان این تعلیقه،هفتم جمادی الاولی ۱۳۵۷ می باشد.چاپ اول آن در۳۴۹ صفحه در قم انجام شده است وپس از چندی توسط مطبوعات دار الفکر تجدید چاپ،و سپس به ضمیمه خود العروه الوثقی مکرر به چاپ رسیده است.
۴۰-تعلیقه علی وسیله النجاه(عربی)حاشیه ای است بر تمام وسیله النجاه آیه الله سید ابو الحسن اصفهانی.تاریخ تالیف آن مشخص نیست.
۴۱-حاشیه توضیح المسائل(فارسی)حاشیه ای است بر توضیح المسائل آیه الله العظمی بروجردی که در قم در ۱۳۸ صفحه در سال ۱۳۸۱ پس از رحلت آیه الله بروجردی چاپ شده است.
۴۲-رساله نجاه العباد(فارسی)این رساله از مکاسب محرمه تا طلاق است،و در۱۵۵ صفحه در حدود سال ۱۳۸۰ به چاپ رسیده است.
۴۳-حاشیه رساله ارث(فارسی).مرحوم حاج ملا هاشم خراسانی،صاحب کتاب «منتخب التواریخ »رساله ای در ارث به زبان فارسی نوشته که با حاشیه برخی ازمراجع تقلید گذشته چاپ سنگی شده است.حضرت امام خمینی(ره)حاشیه ای بر این رساله نوشته اند که با اصل رساله در ۱۲۰ صفحه در قم،ظاهرا پس از رحلت آیه الله العظمی بروجردی چاپ شده است.
۴۴-مناسک یا دستور حج(فارسی).این رساله مکررا چاپ شده است.
۴۵- و۴۶-تحریر الوسیله(عربی).وسیله النجاه تالیف مرحوم آیه الله العظمی آقای اصفهانی،از جهت کثرت ابواب فقهی،بر العروه الوثقی،تالیف آیه الله یزدی برتری دارد،یعنی بسیاری از ابواب فقه،مانند مکاسب،طلاق و نذر در العروه الوثقی نیست،ولی در وسیله النجاه هست.امام خمینی(ره)همان طور که قبلا گفته شد،بروسیله النجاه حاشیه داشته اند و در سال ۱۳۸۴ که در ترکیه تبعید بودند،به این فکرافتادند حاشیه خود را در متن وسیله درج کرده و ضمنا بابهایی را هم که وسیله النجاه ناقص دارد،تتمیم کرده و مسائل مستحدثه را هم به آن بیفزایند.این کار به صورت بسیار خوبی در مدتی که تبعید بودند انجام گرفت و به نام «تحریر الوسیله »در همان سالها در نجف،در ۲ جلد،۶۶۲ و۶۴۷ صفحه چاپ شده و سپس مکرر تجدید چاپ گردیده است و اخیرا به فارسی نیز برگردانده شده است.
۴۷-زبده الاحکام(عربی)رساله مختصری است که با توجه به تحریر الوسیله توسط برخی از شاگردان ایشان تنظیم و مکرر به چاپ رسیده است.یکی از چاپهای ممتاز آن،چاپ سازمان تبلیغات اسلامی،در۲۷۳ صفحه در سال ۱۴۰۴ قمری انجام پذیرفته است.
۴۸-توضیح المسائل(فارسی)در زمان آیه الله العظمی بروجردی احساس شدکه رساله عملیه ایشان باید ویراستاری شود تا برای عامه مردم باسواد قابل فهم باشد.به این منظور حجه الاسلام و المسلمین حاج شیخ علی اصغر کرباسچی،مؤسس مدرسه علویه در تهران،و استاد محترم جناب آقای علی اصغر فقیهی،صاحب تالیفات ارزشمند،با همکاری یکدیگر رساله عملیه آن مرحوم را به صورت بسیار مطلوبی درآوردند و به نام «توضیح المسائل »نامیده شد.پس از رحلت آیه الله بروجردی،مراجع تقلید بر این کتاب حاشیه زدند،از جمله حضرت امام،حاشیه ای بر این کتاب نوشتند که بعدها توسط برخی از علماء،حاشیه ایشان در متن درج شده و به نام «توضیح المسائل امام خمینی »مکرر چاپ شده است.
۴۹-ملحقات توضیح المسائل(فارسی).تحریر الوسیله حضرت امام(ره)مسائل جدید و مستحدثه را نیز داشت،ولی به زبان عربی بود،و چون این مسائل برای فارسی زبانان هم لازم بود،به فارسی ترجمه شده و به زبان برخی از مسائل امر به معروف و نهی از منکر و دفاع که در توضیح المسائل نبود،به نام «ملحقات توضیح المسائل »مکرر چاپ شده است.
۵۰- و ۵۱-استفتائات(فارسی).یکی از کارهای بسیار ارزنده،جمع و تنظیم جواب سؤالاتی است که از فقهاء می شد تا برای غیر سؤال کننده هم مورد استفاده قرارگیرد.استفتائات حضرت امام نیز در دو جلد تنظیم شده است.یک جلد آن در۵۱۹صفحه توسط انتشارات جامعه مدرسین قم چاپ شده است.امید است همین کارنسبت به کل استفتائات آن بزرگوار به صورت وسیع انجام گیرد که جلد دوم آن محسوب گردد.
۵۲-حکومت اسلامی یا ولایت فقیه(فارسی)این کتاب حاصل درسهای حضرت امام راجع به ولایت فقیه است که در کتاب «البیع »ایشان هم به گونه ای مختصرتر آمده است.چاپ سوم این کتاب در ۲۰۸ صفحه در سال ۱۳۹۱ انجام شده است،و این همان کتابی است که زمینه فکری تشکیل حکومت اسلامی را در ایران آماده ساخت،و دستگاه جبار شاهنشاهی سبت به آن خیلی حساسیت نشان می داد.
۵۳-کشف الاسرار(فارسی).مرحوم حاج شیخ مهدی پائین شهری،از علمای بزرگ قم و از اتقیاء بود.فرزند ناخلف او،علی اکبر حکمی زاده،رساله ای به نام «اسرارهزار ساله »نوشت و در ۳۸ صفحه در سال ۱۳۲۲ ه.ش منتشر ساخت.موضوع این رساله حمله به مذهب تشیع بود.او حرفهای فرقه ضاله وهابی را به ضمیمه تبلیغات سوء علیه روحانیت که آن روزها بازارش بسیار داغ بود،در این رساله آورده بود،و درحقیقت رساله ای بود در ترویج وهابیت،و از طرفی هم سو با کسروی،و از دیگر سو،همگام با رضاخان که دشمن روحانیت بود.امام خمینی(ره)سکوت را روا ندانستند وکتاب «کشف الاسرار»را در همان تاریخ در پاسخ آن رساله نوشتند،و در ضمن خیانتهای رضاخان را هم با صراحت بیان کردند.کتاب مورد استقبال قرار گرفت و بارهابه چاپ رسید.چاپ اول در سال ۱۳۲۳ ه.ش و چاپ سوم آن در سال ۱۳۲۷ ه.ش در۳۳۴ صفحه توسط کتابفروشی علمیه اسلامیه تهران انجام شده است.قابل ذکر است حضرت امام برای تالیف کشف الاسرار مدتی درس خود را تعطیل کردند و به نوشتن این کتاب پرداختند،و یک بار دیگر به همه این درس را آموختند که باید دنبال عمل به تکلیف بود،نه اینکه به یک کار مخصوص دل بست.
۵۴-رساله ای مشتمل بر فوائدی در بعضی مسائل مشکله.این کتاب در بعضی ازمصادر یاد شده است و اطلاعی از کم و کیف آن وجود ندارد.
ه-رجال:در این موضوع بحثی دارند که در کتاب «الطهاره »درج شده است.
۵۵-رساله در رجال(عربی).حضرت امام در علم رجال تالیف مستقلی ندارند،اما در جلد اول کتاب «الطهاره »که قبلا یاد شد،بحثی درباره خبر اصحاب الاصول والکتب دارند که در ۲۴ صفحه تنظیم شده است،و می توان آن را رساله ای جداگانه دانست.
و-شعر و ادب:
۵۶-دیوان شعر(فارسی).حضرت امام از آغاز جوانی تا پایان عمر،گاهگاهی شعر می سروده اند،و نمونه هایی از آنها در کتابها آمده،یا در حافظه ها هست.بخشی ازآنها پس از رحلت ایشان به صورتهای گوناگون چاپ شده و مجموعه اشعار ایشان دیوان نسبتا بزرگی را تشکیل می دهد،ولی قسمتهایی از آن مفقود شده است.
ز-کتابهای اصول فقه:در این زمینه رساله های متعددی دارند که تالیف آنهامربوط به سالهای قبل از ۱۳۷۰ تا حدود سال ۱۳۷۱ می باشد.
۵۷- و ۵۸-تهذیب الاصول(عربی)تقریر بحث اصول فقه معظم له به قلم استادمحترم آیه الله حاج شیخ جعفر سبحانی است که با چهار رساله «لا ضرر»،«استصحاب »،«تعادل و تراجیح »و«اجتهاد و تقلید»که به قلم خود امام است،دوره کامل اصول فقه می باشد.پایان جلد اول ۱۳۷۳،و تاریخ تقریظی که حضرت امام بر آن نوشته اند،۱۳۷۵می باشد،و تاریخ پایان جلد دوم که تا آخر برائت است،۱۳۷۵،و تاریخ پاکنویسی آن،۱۳۷۹ است.این کتاب در سه جلد و دو جلد مکرر تجدید چاپ شده است.
۵۹-رساله فی قاعده لا ضرر یا نیل الاوطار(عربی).تقریر بحث حضرت امام به قلم استاد آیه الله جعفر سبحانی.تاریخ پایان تالیف،۱۳۷۵ و تاریخ پاکنویسی آن ۱۳۸۰ه.ق می باشد.این رساله به ضمیمه تهذیب الاصول چاپ شده است.
۶۰-رساله فی الاجتهاد و التقلید(عربی).تقریر بحث حضرت امام به قلم استادسبحانی،تاریخ پایان تالیف،۱۳۷۰ ه.ق که تاریخ پایان دوره اول درس اصول فقه امام است،و تاریخ تجدید نظر در این رساله،۱۳۷۷ است که تاریخ پایان دوره دوم درس اصول فقه امام می باشد،و تاریخ پاکنویسی آن ۱۳۸۲ می باشد.این رساله هم به پیوست تهذیب الاصول چاپ شده است.
۶۱-لب الاثر یا رساله فی الطلب و الاراده و الجبر و التفویض(عربی).تقریرات بحث حضرت امام به قلم استاد سبحانی.تاریخ پایان تالیف،۱۳۷۱ و تاریخ پاکنویسی ۱۳۷۳ می باشد.
۶۲-کتاب البیع(عربی).تقریر قسمتی از بحث بیع حضرت امام است،به قلم استاد محترم،جناب آقای قدیری که اخیرا توسط وزارت ارشاد چاپ شده است.
ح-حکومت و سیاست:
۶۳-تا ۸۲-صحیفه نور(فارسی)اعلامیه ها و گفتارها و حکمها و سخنرانیها ومصاحبه های حضرت امام از سال ۱۳۴۱ ه.ش تا سال آخر عمر شریفشان به صورتهای گوناگون جمع آوری و تنظیم و نشر شده است.این کتاب ظاهرا ۲۰ جلد است که ۱۹جلد آن چاپ شده است.در آغاز این کتاب،نوشته ای از سال ۱۳۶۳ ه.ق که مربوط به حدود ۲۰ سال قبل از نهضت ۱۵ خرداد است،آمده است که بسیار جالب توجه می باشد.
۸۳-وصیت نامه سیاسی،الهی.آخرین تالیف حضرت امام خمینی است که پس از رحلت آن بزرگوار در اختیار امت اسلامی قرار گرفت،و در میلیونها نسخه چاپ وانتشار یافته است و به اغلب زبانهای زنده دنیا ترجمه و منتشر شده است.
ط-عرفان:
۸۴-ره عشق(فارسی).نامه عرفانی حضرت امام خمینی،مورخ ۱۴۰۴ ازانتشارات مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(ره)
۸۵-باده عشق(فارسی)نامه عرفانی دیگری است از انتشارات سروش (۳) مطالب فوق،برگزیده ای از مقاله استاد رضا استادی بود که از نظر گذشت.
نگارنده کتاب دیگری از معظم له در کتابخانه آیه الله العظمی مرعشی مشاهده نموده است که همراه جمعی از فضلاء روی کتاب «عبقات الانوار»میر حامد حسین هندی انجام داده اند که می توان آن را جزء آثار آن بزرگ پیرامون ولایت و امامت دانست.
خاطره هایی از امام خمینی به روایت برخی شاگردان
امام می‌فرمودند: طلاب وظیفه دارند درس بخوانند؛ اگر سختی هم هست باید بمانند و برای کسب معارف دینی سختی‌ها را تحمل کنند.
غلامحسین ابراهیمی دینانی :
بنده حدود ده سال در درس امام شرکت داشتم. در تمامی این مدت حتی یک روز را به خاطر ندارم که ایشان ۵ دقیقه تأخیر داشته باشد. رأس ساعت در کلاس درس حضور پیدا می‌کرد. درس ایشان در مسجد سلماسی تشکیل می‌شد اغلب طلبه‌ها نیز به موقع به کلاس می‌آمدند
امام می‌فرمودند: طلاب وظیفه دارند درس بخوانند؛ اگر سختی هم هست باید بمانند و برای کسب معارف دینی سختی‌ها را تحمل کنند.
در یکی از مناسبت‌ها امام با اشاره به طلاب فرمودند: شما می‌دانید که در کتب فقهی شخص مکلف یا باید مجتهد باشد یا مقلد یا محتاط و این فتوای همه فقهاست. اگر مجتهد باشد که مجتهد است و اگر مجتهد نیست یا باید تقلید کند و یا راه احتیاط پیش گیرد. در هر سه مورد فتوا دادند، که در کتب فقها هم هست. امام در یکی از این درس‌‌ها اشاره به مطلب جدیدی فرمود که در هیچ‌جا نوشته نشده و کمتر کسی گفته و یا هیچ‌کس این مطلب را نگفته. ایشان فرمود: این عموم مردمند که یا باید تقلید کنند و یا محتاط. اگر مجتهد هستند باشند. اما طلابی که مراحلی از تحصیل را پشت سرگذاشته‌اند و در مراحل فقه و اصول وارد شده‌اند دیگر حق ندارند که تقلید کنند.
امام می‌فرماید: “حق ندارند “. یعنی اینکه شخص برود بخوابد و بگوید تقلید می‌کنم. حجت برای ما تمام شده. کسی که وارد اجتهاد شده هرچند که هنوز به درجه اجتهاد نرسیده، ولی حق ندارد قناعت کند و بگوید تقلید می‌کنم. این شخص باید از شب تا صبح مطالعه کند و بکوشد تا حکم خدا را خودش استنباط کند. اگر دنبال مسائل رفت و نتوانست اجتهاد کند آن وقت است که می‌تواند تقلید کند؛ ولی از ابتدا و بدون کوشش نمی‌تواند، چرا که این، راه تلاش را بر طلاب می‌بندد. پس باید تا آخرین مرحله مطالعه، بررسی، تفحص و غور کنند. اگر چنین کردند و نتوانستند آن وقت تقلید کنند. اما نمی‌توانند از ابتدا از یک رساله عملیه تقلید کنند. در حقیقت این مطلبی را که امام به آن اشاره دارد هم یک مطلب فقهی است و هم تربیتی. یعنی شیوه‌ای است در راه رشد تفکر طلاب. این فرمایش امام برای من بسیار آموزنده بود و کوشیدم که این مطلب را سرمشق خود سازم. اما نمی‌دانم تا چه اندازه موفق بوده‌ام و دیگران باید قضاوت کنند.
اى صـــــــــدهزار جلـــــــوه گـر و باز در نقاب
اى خوب رخ که پـــــرده نشینى و بى حجاب
اى آفتــــــــــابِ نیمــــه شب، اى ماهِ نیمروز
اى نجم دوربین کـــــه نـــه ماهى، نه آفتاب
کیهان طلایه دارت و خــــــورشید ســـایه ات
گیســـــــــوى حــــــور خیمــه ناز تو را طناب
جانهاى قدسیــان همه در حسرتت به سوز
دلهــــــاى حوریـــــــان همـه در فرقتت کباب
