خانه / از منظر اسلامی / حقوق زن / اختلافات تشریعی

اختلافات تشریعی

اختلاف هاى قانونى و تشریعى زن و مرد چیست و کدام یک از این اختلاف ها در قرآن ذکر شده است؟

در شماره های پیشین به سوالاتی در مورد آفرینش زن پاسخ دادیم.در ادامه به فلسفه برخی احکام زنان طی سه شماره از کتاب حقوق زن آیت الله مصباح یزدی اشاره می کنیم: 

 پاسخ:

 1 همان طور که در مسائل پیشین ذکر شد، زن و مرد اختلاف هاى جسمى و روانى دارند که مقتضى اختلاف هاى قانونى و حقوقى است. حال مى‌گوییم که زن و مرد در اسلام یک سرى اختلاف هاى تشریعى دارند که این موارد را به سه گروه مى‌توان تقسیم کرد:

أ. اختلاف در احکام و حقوق فردى;

ب. اختلاف در احکام و حقوق خانوادگى;

ج. اختلاف در احکام و حقوق اجتماعى.

أ. اختلاف هاى فردى،۲ مانند این که زن در هر ماه، چند روز (دوران عادت) نماز نمى‌گذارد و روزه نمى‌گیرد; حال آن که براى مرد چنین معافیتى وجود ندارد. درباره اختلاف فردى در قرآن کریم آیه اى وارد نشده است; امّا با مطالعه و تحقیق در روایات معصومان(علیهم السلام) مى‌توان موارد اختلاف فردى میان زن و مرد را دریافت.

ب. درباره اختلاف هاى خانوادگى بیش از ۸۰ آیه در قرآن مجید موجود است.۳ با توجّه به این که در زمینه اختلاف هاى اجتماعى، در این کتاب شریف فقط دو آیه وجود دارد، به خوبى در مى‌یابیم که اکثریّت قریب به اتّفاق اختلاف هاى تشریعى و حقوقى زن و مرد که در قرآن کریم ذکر شده، متوجّه مسائل خانوادگى است و این خود از اهمّیّت این نهاد اجتماعى حکایت دارد.

ج. درباره اختلاف هاى اجتماعى زن و مرد فقط دو آیه در قرآن آمده است:

۱٫ آیه اى که نبوّت را مختصّ مردان مى‌داند:

وَ ما أَرْسَلْنا مِنْ قَبْلِکَ إِلاّ رِجالاً نُوحِی إِلَیْهِمْ مِنْ أَهْلِ الْقُرى….۴

و ما نفرستادیم پیش از تو، جز مردانى از اهل آبادى ها که به آن ها وحى مى‌کردیم.

۲٫ آیه اى که شهادت و گواهى دو زن را هم طِرازِ شهادت و گواهى یک مرد مى‌داند:

وَ اسْتَشْهِدُوا شَهِیدَیْنِ مِنْ رِجالِکُمْ فَإِنْ لَمْ یَکُونا رَجُلَیْنِ فَرَجُلٌ وَ امْرَأَتانِ مِمَّنْ تَرْضَوْنَ مِنَ الشُّهَداءِ أَنْ تَضِلَّ إِحْداهُما فَتُذَکِّرَ إِحْداهُمَا الْأُخْرى….۵

و دو نفر از مردانِ[عادل]ود را [بر این حق] شاهد بگیرید و اگر دو مرد نبودند، یک مرد و دو زن از کسانى که مورد رضایت و اطمینان شما هستند، انتخاب کنید ]و این دو زن، باید با هم شاهد قرار گیرند ]تا اگر یکى انحرافى یافت، دیگرى به او یادآورى کند;

البتّه در روایات ما، مطالب دیگرى هم درباره اختلاف هاى حقوقى زن و مرد در جامعه به چشم مى‌خورد که به برخى از آن ها اشاره مى‌کنیم:

۱٫ اختصاص جهاد ابتدایى به مردان: زن به جهاد ابتدایى مکلّف نشده است; یعنى بر زنان واجب نیست.

۲٫ تقدّم مردان بر زنان در جهاد دفاعى: مادامى که مردان به اندازه کافى وجود دارند، جهاد دفاعى بر زنان واجب نیست و این جهاد فقط در صورتى بر زن واجب مى‌شود که به شرکت او در جنگ نیاز باشد; پس در مسؤولیتِ دفاع، اصل مردان هستند.

۳٫ اختصاص حکومت به مردان: تقریباً مورد اتّفاق فقیهان شیعه است که زن نمى‌تواند حاکم و امیر مردم باشد. بعید نیست رمز این که قرآن کریم نبوّت را مختص مردان دانسته است نیز همین باشد; چرا که نبوّت هم نوعى زعامت، تدبیر و اداره جامعه است.

۴٫ اختصاص تصدّى وظیفه قضا به مردان: البتّه این مسأله اختلافى است; امّا مشهور فقیهان  شیعه، قضا را مختص مردان مى‌دانند.

۵٫ اختصاص مرجعیّت تقلید به مردان: این مسأله نیز بین فقیهان شیعه مشهور است; امّا برخى از آنان احتمال داده اند که زن بتواند مرجع تقلید بشود; البتّه به این معنا که فقط بیان کننده احکام الاهى باشد، نه محلّ رجوع مسائل شرعى و زعامت دینى جامعه.

 


۱ ر.ک: محمّد تقى مصباح یزدى، جزوه حقوق و سیاست در قرآن، درس ۲۰۹٫

۲. اختلاف هاى فردى با عنوان اختلاف هاى تشریعى و قانونى مندرج مى‌شود; امّا با عنوان اختلاف حقوقى به معناى خاص کلمه (حقوق خانوادگى و اجتماعى) مطرح نمى‌شود.

۳. حدود ۲۰ آیه در سوره بقره و حدود ۲۰ آیه در سوره نساء و تقریباً ۴۰ آیه در دیگر سوره ها واقع شده است.

۴. همچنین ر.ک: یوسف (۱۲)، ۱۰۹; نحل (۱۶)، ۴۳; انبیاء (۲۱)، ۷ با این تفاوت که در این آیات، به جاى «مِن قَبلِکَ»، «قَبْلَکَ» آمده است.

۵. بقره (۲)، ۲۸۲٫

همچنین ببینید

مدیریت در خانواده

آیا در اسلام اجازه تنبیه بدنی زن به مرد داده شده است؟ با توجه به ...

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *