عفت سامانه جامع عفاف و حجاب
سوال:
غریزه جنسى یکى از غرایز طبیعى انسان است. آیا ارضاى این غریزه از دید قرآن و اسلام به هر نحوى آزاد است یا محدودیّت دارد؟ محدودیت هاى اِعمال غریزه جنسى چیست؟
پاسخ:
۱ یکى از راه هاى لذّت بردن انسان، علاقه به همسر و ارضاى غریزه جنسى است. اصل وجود این میل همانند میل ها و کشش هاى درونى دیگر، امرى فطرى و لازمه ساختمان روح انسان است و خود به خود نه ارزش اخلاقى مثبت دارد و نه منفى؛ بلکه باید دید کیفیّت و کمیّت ارضاى این میل و جهتِ اعمال آن چیست؛ البتّه از نظر فلسفى، هر چیزى که بهره اى از وجود داشته باشد ( خواه اختیارى یا غیراختیارى) فى نفسه خیر است؛ ولى خیر فلسفى با اصطلاح خیر اخلاقى تفاوت دارد.
از آیات شریفه قرآن استفاده مى‌شود که این دو جنسِ مخالف، براى هم و مکمّل یک دیگر آفریده شده اند و مقتضاى فطرت انسان این است که هریک از این دو، به جنس مخالفِ خود گرایش داشته باشد و او را منشأ آرامش خویش قرار دهد و به گونه اى کامجویى کند که هم سبب تولید نسل شود و هم مفسده اى بر آن بار نشود.
از دید اسلام، اِعمال این غریزه در صورتى ارزش منفى ندارد که سه نوع محدودیت رعایت شود:
أ. محدودیّت فطرى: از دید قرآن کریم، گرایش به جنس موافق بر خلاف فطرت و نظام آفرینش است و نوعى انحراف در میل جنسى به شمار مى‌رود؛ بنابراین اگر کسانى در مقام ارضاى غریزه جنسى از مسیر طبیعى منحرف بشوند و راه دیگرى در پیش بگیرند، ارضاى غریزه جنسى به این صورت داراى ارزش منفى است و آنان از صراط مستقیم و راه فطرت منحرف شده اند.
در قرآن کریم، دست کم در سه مورد، ضمنِ بیان داستان قوم لوط که به همجنس بازى معروف هستند، بر زشتى این عمل و انحراف آن از مسیر فطرت تأکید شده است.
در یکى از این آیات آمده است:
وَ تَذَرُونَ ما خَلَقَ لَکُمْ رَبُّکُمْ مِنْ أَزْواجِکُمْ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ عادُونَ.۲
و همسرانى را که پروردگارتان براى شما آفریده است ره مى‌کنید؟! [به واقع ]شما قوم تجاوزگرى هستید!
در این آیه آمده است: «ما خَلَقَ لَکُمْ»؛ یعنى همسران، زوج ها و جنس مخالف شما را براى شما آفریده اند؛ بنابراین، گرایش مرد به مرد، و زن به زن برخلاف آفرینش الاهى است. در آیه ۸۰ و ۸۱ سوره اعراف، از این عمل به «فاحِشَه» و «اسراف» یاد مى‌شود.۳
ب. محدودیت اجتماعى: آن چه در ارضاى خواسته ها و تمایل ها، منشأ ارزشِ منفى مى‌شود، تزاحمى است که با بعضى از خواسته هاى دیگر مى‌یابد، و با ارزیابى و کسر و انکسارِ این خواسته ها، حدّ و مرز هریک از غرایز روشن خواهد شد.
در بعضى از موارد، انسان از طریق ادراک هاى عادى و عقلایى خود مى‌تواند آن را کشف کند و مرز هریک از آن ها را بشناسد؛ ولى در بیش تر موارد به لحاظ آن که احاطه اى بر موارد تزاحم و تأثیر سوء آن نداریم نمى‌توانیم مواردش را به دقّت تعیین کنیم و این جا است که وحى، نقش تعیین کننده خود را ایف مى‌کند؛ ولى به هرحال، منشأ اصلى، همان تزاحم ها است.
مصالح اجتماعى انسان اقتضا دارد که زندگى وى به صورت خانواده اى و در قالب ازدواج باشد. روابط زن و مرد باید تحت کنترل و معیارهاى خاصّى قرار گیرد و همسر انسان نیز باید جنبه اختصاصى داشته باشد که در این صورت، سبب مصالح متعدّد و نفىِ زیان هاى بزرگى خواهد بود.
از جمله مصالح اجتماعى آن است که باید با تشکیل خانواده، نسل انسان حفظ شود؛ سپس بسیارى از مسائل اجتماعى و حقوقى مانند ارث، انفاق، تربیت و دیگر مسؤولیت هایى که پدر و مادر در برابر فرزند خویش دارند یا مهریّه، نفقه، تمتّع، اطاعت و مسؤولیت هایى که هریک از دو همسر برابر یک دیگر دارند، بر تشکیل خانواده و حفظ نسل بار خواهد شد. لازم است همه این مسؤولیت ها به دقّت رعایت شود تا جامعه، جامعه اى انسانى باشد و زمینه رشد عواطف، فضایل انسانى، عشق، ایثار و پاکى در آن فراهم شود و متقابلا زمینه هاى رشدِ فساد و تباهى و بیمارى هاى جسمى و روانى و نابودى عواطف انسانى و سقوط در زندگى حیوانى از بین برود. شرایط گوناگون ازدواج شرعى و حدود آن را قوانین الاهى تعیین مى‌کند که در رساله هاى فقهى آمده است.
در باره این نوع محدودیت هم فقط یکى از آیات مربوط به آن را ذکر مى‌کنیم:
وَ الَّذِینَ هُمْ لِفُرُوجِهِمْ حافِظُونَ * إِلاّ عَلى أَزْواجِهِمْ أَوْ ما مَلَکَتْ أَیْمانُهُمْ فَإِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُومِینَ * فَمَنِ ابْتَغى وَراءَ ذلِکَ فَأُولئِکَ هُمُ العادُونَ.۴
[خداوند، ضمن اوصاف مؤمنان مى‌فرماید] و آنان که دامان خود را [از آلوده شدن به بى عفّتى] حفظ مى‌کنند * فقط آمیزش جنسى با همسران و کنیزانشان دارند که در بهره گیرى از آنان ملامت نمى‌شوند * پس کسانى که غیر از این طریق را طلب کنند، تجاوز گرند!
ج. محدودیت شرعى و اخلاقى: گاهى محدودیت فطرى و اجتماعى وجود ندارد و در اصل ازدواج و زناشویى با جنس مخالف، ایرادى نیست؛ امّا حالت ها و عوارضى وجود دارد که منشأ ارزش منفى مى‌شود. در باره ازدواج با جنس مخالف، محدودیت هایى مثل حرمت نکاح با محارم، و در باره لذّت جنسى هم محدودیت هایى مانند زمان عادت ماهانه در مورد همسر قانونى و شرعى وجود دارد.
تفصیل این احکام و جزئیّات آن در رساله هاى عملیّه مراجع عظام آمده است که در این جا مجال ذکر آن نیست و خواننده را به منابع موجود ارجاع مى‌دهیم.۵
۱ ر.ک: محمّد تقى مصباح یزدى، اخلاق در قرآن، ج ۲، ص ۲۳۹٫
۲. شعراء (۲۶)، ۱۶۶٫
۳. همچنین ر.ک: نمل (۲۷)، ۵۵٫
۴. مؤمنون (۲۳)، ۵ـ۷٫
۵. برگرفته از جلد دوم اخلاق در قرآن، محمدتقى مصباح یزدى، بخش غریزه جنسى ازدواج.
منبع: پرسش ها و پاسخ ها(حقوق زن)، آیت الله مصباح یزدی
