عفت سامانه جامع عفاف و حجاب
سفارش قرآن در باره ازدواج و زن و فرزند چیست؟ آیا تنگدستى مانع ازدواج و عذرى موجّه است و آیا انسان در برابر دختران و پسران بى همسر وظیفه اى ندارد؟
قرآن نمى‌گوید ازدواج کنید، نماز بخوانید، به نیازمندان کمک کنید یا حق بگویید و صبر کنید; بلکه سفارش مى‌کند که ازدواج، نماز، دستگیرى از مستمندان و عمل به حق و صبر را احیا کرده، و رواج دهید و همدیگر را به این امور توصیه و تشویق کنید…
? ۱ قرآن کریم بر همسر گرفتن و تشکیل خانواده تأکید دارد. در آیه ۷۴ سوره فرقان، یکى از ویژگى هاى بندگان خاصّ خداى رحمان چنین معرّفى مى‌شود:
یَقُولُونَ رَبَّنا هَبْ لَنا مِنْ أَزْواجِنا وَ ذُرِّیّاتِنا قُرَّهَ أَعْیُنِ….
و کسانى که مى‌گویند: پروردگارا ! از همسران و فرزندانمان مایه روشنىِ چشم به ما عنایت فرما.
طبق بیان این آیه شریفه، یکى از ویژگى هاى انسان هاى ممتاز و نمونه این است که از خداى متعالى، همسران و فرزندان خوب مى‌خواهند. به عبارت دیگر، انسان پسندیده حق، کسى است که گذشته از صفت هاى نیک دیگرى که دارد،۲ به امر خانواده و زن و فرزند خود، اهتمام مىورزد. در جاى دیگر مى‌فرماید:
وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى مِنْکُمْ وَ الصّالِحِینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ إِنْ یَکُونُوا فُقَراءَ یُغْنِهِمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ….۳
مردان و زنانِ بى همسر و غلامان و کنیزان صالح و درستکارتان را همسر دهید. اگر فقیر و تنگدست باشند، خداوند از فضل خود، آنان را بى نیاز مى‌سازد.
یکى از نکته هاى بسیار مهمّى که از این آیه شریفه به دست مى‌آید، این است که خداوند بزرگ با آوردن کلمه «أَنکِحُوا» به جاى «إِنکِحُوا» دستور مى‌فرماید: گذشته از ازدواج کردن که مطلوب و مستحب است، دختران و زنان بى شوهر را شوهر، و پسران و مردان بى زن را زن دهند. تعبیر «أَنکِحُوا» نظیر تعبیر «أَقِیمُوا» و «و لا تَحاضُّونَ» و «تَواصَوا بِالحَقِّ و تَوَاصَوا بِالصَّبْرِ» و مانند این ها است. در همه این موارد، قرآن نمى‌گوید ازدواج کنید، نماز بخوانید، به نیازمندان کمک کنید یا حق بگویید و صبر کنید; بلکه سفارش مى‌کند که ازدواج، نماز، دستگیرى از مستمندان و عمل به حق و صبر را احیا کرده، و رواج دهید و همدیگر را به این امور توصیه و تشویق کنید. به عبارت دیگر، هر فردى دو تکلیف دارد: یکى مسؤولیتِ عمل کردن به وظیفه، و دیگرى مسؤولیتِ به عمل واداشتن دیگران. افزون بر این که هر مردى یا زنى باید ازدواج کند، لازم است در اندیشه مردان و زنان ازدواج نکرده هم باشد; یعنى بکوشد تا موانع ازدواج را از پیش پاى آنان بردارد. این که بیش تر افراد جامعه ما، چنین احساس تکلیفى ندارند، ناشى از آن است که از توجّه به معناى دقیق و سفارش قرآن غفلت ورزیده اند.
هر کسى وظیفه دارد که تا حدّ مقدور نگذارد مردِ بى زن و زنِ بى شوهر در جامعه وجود داشته باشد البتّه این کار را باید از درون محیط خانواده آغاز کرد; سپس به خویشاوندان، نزدیکان، دوستان و همسایگان رسید; آنگاه به سراغ افراد دیگر جامعه رفت. خداوند متعالى نیز به جهت تأکید بر مطلب مى‌فرماید که تنگدست بودنِ مرد یا زن، مانع ازدواج نشود. نه مرد بگوید: من الآن پول ندارم و نمى‌توانم هزینه خانواده را فراهم کنم، و نه زن بگوید: این مرد از لحاظ مادّى در تنگنا است و من نمى‌توانم ی نمى‌خواهم همسر چنین مردى باشم. این گونه عذرها و بهانه جویى ها پذیرفته نیست.
تربیت اسلامى اقتضا مى‌کند که مرد و زن به خداوند توکّل داشته باشند و در عین حال با تمام کوشش خود، براى به دست آوردن اسباب و وسایل زندگى از راهى مشروع بکوشند تا صاحب زندگى پاک و آبرومندى شوند.
حال اگر اوضاع و احوال به قدرى نامساعد است که نه فقط ازدواج دائم، بلکه ازدواج موقّت۴ و حتّى ازدواج با کنیز۵ ـ وقتى کنیز وجود دارد ـ نیز امکان پذیر نیست، باید عفت و پاکدامنى پیشه کرد و منتظر فرصتى شد تا زمینه ازدواج فراهم شود. قرآن در ادامه همان آیه إِنکاح، به این مطلب امر مى‌فرماید:
وَ لْیَسْتَعْفِفِ الَّذِینَ لا یَجِدُونَ نِکاحاً حَتّى یُغْنِیَهُمُ اللّهُ مِنْ فَضْلِهِ.۶
و کسانى که امکانى براى ازدواج نمى‌یابند، باید پاکدامنى پیشه کنند تا خداوند از فضلِ خود آنان را بى نیاز سازد.
به هر حال، اسلام کوشش هاى فراوانى کرده تا در جامعه، هیچ مردى بى زن، و هیچ زنى بدون شوهر نماند.
۱. محمّد تقى مصباح یزدى، جزوه حقوق و سیاست در قرآن، درس ۲۱۰٫
۲. در آیات پایانى سوره فرقان، ویژگى هاى «عباد الرّحمن» ذکر شده است.
۳. نور (۲۶)، ۳۲٫
۴. نساء (۴)، ۲۴٫
۵. نساء(۴)، ۲۵٫
۶. نور (۲۴)، ۳۳٫
منبع:کتاب پرسشها و پاسخها جلد ۵ حقوق زن،آیت الله مصباح یزدی
