این نهاد یکی از فراگیرترین نهادهاست. الگوهای خانواده ممکن است از جامعهای به جامعه دیگر در یک جامعه تغییر کند، ولی نهاد خانواده از تداوم برخوردار است و افراد در همه جوامع در خانواده پرورش مییابند. از کارکردهای اصلی این نهاد میتوان به سیستم تولید مثل و بقای نوع بشر، مراقبت از کودکان و اجتماعی کردن آنها به عنوان عضو جدید، انتقال میراثهای فرهنگی از نسلی به نسل دیگر، تأمین اقتصادی اعضای خانواده، تثبیت جایگاه اجتماعی اعضای خانواده و مراقبت از معلولان و سالمندان اشاره کرد. ولی مهمترین وظیفهای که یک خانواده بر دوش دارد، تربیت صحیح فرزندانشان است که امروزه برخی از والدین به این موضوع اهمیت کمتری میدهند و فرزندان را در این دوران بحرانی رشد که دوران بلوغ فکر و شکلگیری خصوصیات اخلاقی آنهاست، تنها میگذارند. تربیت دینی فرزند، یک ضرورت است. کسانی که تربیت کودکان و نوجوانان خود را از وظایف خویش به حساب نمیآورند و بیشتر به امور روزمره خود میپردازند، منتظر پیامدهای این بیتوجهی باشند.
حضرت علی (ع) در این باره میفرمایند: مانند ستم پیشگان دوران جاهلیت نباشید که نه در پی آگاهی دینی بودند و نه در شناسایی خدا اندیشه میکردند، مثل تخم افعی در لانه پرندگان که شکستن آن گناه است، زیرا گمان میرود تخم پرنده باشد، اما جوجه آن، شر و زیانبار است، یعنی ظاهر شما به حکم محیط اسلامی ایمان است، ولی در باطن، صفات جاهلیت را دارید. بر این اساس میتوان گفت یکی از دلایل مهم آسیبهای فردی و اجتماعی که در آینده در افراد به وجود میآید، بیتوجهی و غفلت در تربیت دینی در دوره کودکی و نوجوانی است. با این استدلال که حضرت علی (ع) درباره تربیتپذیر بودن کودک و نوجوان به امام حسن (ع) میفرماید: “قلب نونهال مانند زمین خالی است که هر تخمی در آن افشانده شود، میپذیرد.” و امام صادق (ع) درباره ضرورت و اهمیت تربیت دینی کودکان و نوجوانان میفرمایند: “هر چه زودتر معارف اسلامی را به فرزندان خود بیاموزید، پیش از آن که منافقان با آموزشهای انحرافی بر شما سبقت بگیرند”.
وقتی محور تربیت، عمق بخشی دیانت و تقوای دینی در کودکان و نوجوانان باشد، مسلماً فرزندان از هر نوع آسیب اخلاقی و اجتماعی مصون میمانند، چرا که بسیاری از شرارتها و آسیبهایی که به دختران وارد میشود، ناشی از نداشتن حجاب و عفاف میباشد و درونی شدن ارزشهای دینی، خصوصاً حجاب و عفاف باعث میشود آنان در برابر این انحرافات مقاومت بیشتری داشته باشند و کمتر در دام انحرافات اخلاقی و اجتماعی گرفتار شوند. درخت پر ثمر تربیت آنگاه به بار مینشیند که نظریههای تربیتی در قالب شیوههای صحیح و درست به اجرا درآید. برای موفقیت هر کاری، آگاهی به اسباب و وسایلی که بتواند به گونهای سریع و آسان، ما را در رسیدن به هدف یاری کند، لازم است و هر رشتهای از علوم، شیوه و روش خاص خود را دارد که اگر درست و به جا بکار گرفته شود، نتایج مطلوبی به همراه خواهد داشت. تعلیم و تربیت نیز چنین است و والدین میتوانند با شناسایی بهترین شیوهها و روشها، در رسیدن به اهداف از آنها بهره ببرند.
در مورد شیوهها و روشها میتوان به روش تشویق، روش الگویی، روش محبت، روش قصهگویی، مکانیزم هنجازی و مکانیزم اجبار اشاره کرد که با توجه به طولانی شدن این بخش توضیح هر کدام در بخش مربوط به خود آمده است. علاقمندان میتوانند با جستجوی هر کدام از موارد فوقالذکر و یا کلیک بر روی لینکهای زیر به آنها دسترسی یابند.
برگرفته از مقاله محمد خجسته در فصلنامه جبهه فرهنگی حجاب و عفاف – شماره اول – بهار ۱۳۹۵٫
مطالب مرتبط